59031 img335 (6)

194 Druidzi

O trzeciej grze wiemy nieco więcej. Zwano ją „czarnym krukiem”, czyli brandubh po irlandzku i tawlbwrdd po walijsku. Odnaleziona w Ballinderry (hrabstwo Westmeath) drewniana tablica do gry z otworami na piony uznana została za pochodzącą z czasów przedchrześcijańskich planszę do brandubh. Plansza podzielona jest na czterdzieści dziewięć pól (siedem na siedem), środkowe pole zajmuje król chroniony przez cztery pionki (królowie czterech prownicji?). Nieprzypadkowo chyba pałac arcykróla Irlandii w Tarze „miał z każdej strony po siedem widoków”. Osiem pionów przeciwnika rozmieszczano wzdłuż brzegów planszy. W pewnym starym wierszu przedstawia się Irlandię jako „różnokolorową tablicę brandubh” z Tarą pośrodku, otoczoną przez cztery stolice prowincji: Cashel, Croghan, Naas i Oileach.

Te gry służyły nie tylko rozrywce, jak sugerują Alwyn i Brinley Rees w Celtic Heritage (Celtyckie dziedzictwo, 1961), miały one także znaczenie symboliczne, podobnie jak na subkontynencie indyjskim, gdzie królowie, a nawet Dalaj Lama, przystępowali do rytualnych gier, aby potwierdzić swoje prawa. Gdyby zaakceptować teorię von Neumanna, to rozwój tych gier planszowych świadczyłby o zaawansowanej znajomości matematyki wśród Celtów. Według braci Rees, gry typu brandubh i tawlbwrdd przedstawiały kosmos i człowieka oraz zazwyczaj przeciwne mu wrogie Zaświaty.

Inne ciekawe dane przedstawił dr Kevin Danaher w artykule „Irish Folk Tradition and the Celtic Calendar” (Irlandzka tradycja ludowa i celtycki kalendarz, 1981). Twierdzi on, że „w Irlandii przetrwały, od czasów najdawniejszych po współczesne, liczne i spójne obyczaje i wierzenia, które można określić mianem ludowego kalendarza”. Dr Danaher zwrócił uwagę na występujące między świętami ludowymi okresy czasu i zauważył:

Nie ma powodów, by wątpić, że ten ludowy kalendarz, poprawiany z roku na rok, wiązał się z obserwacją ciał niebieskich, pozornego ruchu gwiazdozbiorów, a zwłaszcza księżyca. Jest wysoce prawdopodobne, że obowiązek wyznaczania dat świąt spoczywał na określonej grupie wykształconych osób. Rozpalanie ognisk w czasie świąt może stanowić przeżytek z czasów, gdy za pomocą ognia obwieszczano początek nastania pór roku, co wiązało się nie tylko z rozpoczęciem świętowania, lecz miało również olbrzymie praktyczne znaczenie, gdyż informowało rolników o konieczności prac na roli.

Dr Danaher zauważa, że źródła klasyczne wskazują, iż Celtowie określali czas według systemu księżycowego, również stary irlandzki sposób określania pór roku wiązał się z obserwacją księżyca. Nowy system pojawił się wraz z przejściem na obliczenia oparte na pozornym ruchu słońca. Danaher, za profesorem Patrickiem Waymanem ze School of Cosmic Physics przy Dublin Institute of Advanced Studies, twierdzi, że nastąpiło to w Irlandii w okresie między 690 a 820 r. Więcej informacji na ten temat Danaher zamieścił w książce The Year In Ireland: Irish Calendar Custom (Irlandzki rok. Irlandzkie zwyczaje kalendarzowe, 1972).

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe uwagi, skłonny jestem twierdzić, za Hekatajosem z Miletu, że starożytni Celtowie wykazywali szczególne zdolności w dziedzinie szeroko pojętej wiedzy astronomicznej, łącznie z tym, co dziś nazywamy astrologią. Można posunąć się jeszcze dalej i stwierdzić, że północ-noeuropejska (celtycka) astronomia i astrologia wykształciła się w wyniku rozwoju rodzimej tradycji, a nie wskutek importu z Babilonii za pośrednictwem Grecji.

Brak nam pewnych wiadomości na temat celtyckiego systemu astrologicznego, nie możemy nawet dokładnie określić, jak starożytni Celtowie wyobrażali sobie zodiak. Wiemy jednak, że już w drugim wieku naszej ery Celowie z Brytanii posługiwali się pojęciem zodiaku podobnym do współczesnego. Odnaleziono pochodzącą z połowy drugiego wieku naszej ery rzeźbę przedstawiającą zodiak. Obecnie znajduje się ona w muzeum w Newcastle.

Mimo istnienia niezbyt licznych dowodów można twierdzić, że w Irlandii praktykowano rodzimą tradycję astrologii od czasów przedchrześcijańskich aż do wprowadzenia w czternastym wieku nowego, arabskiego systemu. Co więcej, można także wykazać podobieństwo między rodzimą tradycją irlandzką a astrologią indyjską, również opartą na systemie księżycowym. Heinrich Zimmer wykazał w pracy Altindisches Leben (1879) istnienie szeregu podobieństw między systemem astronomicznym kalendarza z Coligny a indyjskim systemem astronomii i astrologii. Starożytne założenia tego systemu, mającego charakter zarówno interpretacyjny, jak i umożliwiający wygłaszanie przepowiedni, zawarte zostały w Wedach i znane były jako jyotish (sanskr. „nauka światła”).

Jednakże A. H. Allcroft widzi te sprawy inaczej:

To niezmiernie dziwne, że tak bardzo mało zostało z tradycji rzekomej wiedzy astronomicznej przypisywanej druidom... nic nie wskazuje na to, by studiowanie gwiazd przez druidów wykraczało poza bardzo prostą i praktyczną astronomię, z którą można się już spotkać na każdej stronie Prac i dni Hezjoda czy Georgik Wergiliusza i którą posiadał każdy grecki i rzymski rolnik ... Najwyraźniej współczesne przeświadczenie, że druidyzm obejmował astronomię lub astrologię, lub obie te nauki, jest wymysłem dwóch ostatnich wieków.

Tymczasem prawda wygląda zupełnie inaczej.

Najpierw jednak należy wyjaśnić, że Hezjod tworzył w szóstym wieku przed naszą erą i był jednym z najwybitniejszych poetów Grecji archaicznej. Prace i dnie to pisany heksametrem epos opiewający pracę rolnika w różnych porach roku. Zawiera on również wykaz dni miesiąca uznawanych za korzystne i niekorzystne. W swoim wywodzie Allcroft pominął bardzo ciekawy szczegół, a mianowicie fakt, że Wergiliusz (Publius Vergilius Maro, 70-19 p.n.e.) urodził się w Galii Przedalpejskiej i mógł pochodzić z rodziny celtyckiej. Wergiliusz poruszał w Eklogach los ludzi dotkniętych wywłaszczeniem w następstwie podbicia przez Rzymian Galii Przedalpejskiej. Prawdopodobnie, gdyby sam był