64335 P1160043

fi

zniszczeniu z jednej strony przez wykonanie w nim okopów w czasie działań wojennych, a z drugiej - przez wybieranie przez miejscową ludność kamieni z konstrukcji walu.

2. Opis osadnictwa w rejonie Gzina

Równolegle z badaniami na grodzisku prowadzono intensywną penetrację terenu samej wioski Gzin i jej najbliższej okolicy, inwcntaryzując i lady osadnictwa z okresów pradziejowych, średniowiecza i czasów nowożytnych. Ponownej inwentaryzacji stanowisk dokonano w ramach działań AZP w latach osiemdziesiątych. Pozwoliło to na rejestrację 16 stanowisk zlokalizowanych w samym Gzinie i w jego najbliższej okolicy (ryc. 1). Badania te wykazały istnie nie aż 10 stanowisk (nie licząc stan. 1 i 2, tzn. samego grodziska i osady podgrodowej), na których występują Ecznc ślady osadnictwa kultury łużyckiej / okresu HuD-La (stan. 3, 5, 6, S, 12, 13, 17, 19-21). Drugą grupę stanowią cztery stanowiska osadnicze kultury łużyckiej z okresu La (stan. 4, 14, 15, 16). Do okresu wczesnego średniowiecza możemy zaliczyć, jak już wspomniano, jedynie nikle ślady osadnictwa na 4 i 5, interesujące ze względu na wzmiankę źródłową. Najbogatsze są — jak wynfta z przedstawionej mapy stanowisk (ryc. 1) - ślady osadnictwa kultury łużyckiej, świadczące o intensywnym zasiedleniu tego obszaru w okresie HaD-La. Charakterystyczną cechą jest zupełny brak na tym terenie śladów osadnictwa kultury łużyckiej z epoki brązu. Występuje natomiast wyraźna koncentracja stanowisk z okresu HaD, co wydaje się jednoznacznie łączyć je z istnieniem i funkcjonowaniem grodu.

3. Położenie i opis grodziska

Grodzisko w Gzinie (stan. 1) usytuowane jest w obrębie Wysoczyzny Chełmińskiej. w strefie pizykrawęddowej doliny dolnej Wisły (Z. Jabłoński 1990). Obszar ten znajduje się w południowo-wschodniej części prowincji Pojezierzy Południowobaltyckich, obejmującej strefę graniczną dwóch mezoregionów: Wysoczyzny Chełmińskiej oraz Doliny Fordońskiej. Grodzisko znajduje się na krawędzi Wysoczyzny. Zbocza dolinne najbliższych okolic Gzina są strome i wysokie. Nachylenie zboczy na niektórych odcinkach dochodzi do 40°, a wysokość do około 60 m. Wysoczyzną morenową w granicach Pojezierza Chełmińskiego cechuje młody krajobraz polodowcowy, reprezentowany przez marenę denną, płaską lub falistą z niezbyt bogatym zespołem form lodowcowych i wodnolodowcowych. Płat wysoczyzny przyległy do grodziska zalega średnio aa wysokości 90-94 m n.p.m. i ma charakter wysoczyzny morenowej lekkofafistęj o wysokościach średnich 2-5 m i nachyleniu około 5°. W najbliższym otoczeniu grodziska aa powierzchni zalega żółta glina zwałowa. Natomiast w kierunku na południowy wschód od grodziska, w okolicach miejscowości Dąbrowa Chełmińska czy Czernicwo, istotną rolę w budowie geologicznej tego terenu odgrywają mulki i żwiry kemów. Ma to odbicie w charakterze dzisiejszego krajobrazu. Przebiega tutaj strefa lasów sosnowych i bukowych. Obszar

(en charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą, występują na nim niewielkie wzgórza i miejscami zatorfione obniżenia. Do (ego typu budowy geologicznej nawiązują również piaszczysto-żwirowe osady sandrowe fazy wąbrzesko-krajeń-skiej okolic Gzina-Gierkowa-Ciechoradza (Z. Jabłoński 1990).

Grodzisko w Gzinie znajduje się na zachód od miejscowości Gzin i na północ od polnej drogi z Gzina do Cze miewa (ryc. 1). Położone jest w bliskim sąsiodztwic stromego zbocza dolinnego, a zarazem w bezpośrednim kontakcie z obszarem wysoczyzny. Zbocze przechodzi w głęboki parów, na dnie którego znajduje się niewielki ciek wodny. Obszar lokalizacji grodziska tworzy rodzaj wysuniętego cypla wysoczyzny.

Rzeźba terenu miała niewątpliwie istotny wpływ na lokalizację topograficzną grodziska. Zważywszy na wyjątkowe walory obronne tego obszaru, wybór miejsca pod lokalizację grodu wydaje się szczególnie przemyślany. Trudny pierwotnie dostęp do grodu potwierdzają zachowane wały grodziska - ich wysokość od strony głębokiego parowu (spad ok. 37 m) wynosi tylko około 1 m, natomiast od strony wschodniej, gdzie jest bezpośredni kontakt z płaskowyżem, zachowana wysokość wałów dochodzi aż do 11 m. Grodzisko ma kształt czworoboku o wymiarach 180 m x 112 m z zaokrąglonymi narożnikami.

4. Opis stratygrafii obiektu

Z analizy stratygraficznej przebadanego obiektu wynika, że mamy tu do czynienia wyłącznie ze śladami zasiedlenia przez ludność kultury łużyckiej. Grodzisko jest obiektem jednolitym kulturowo, a stratygrafia nie jest skomplikowana, gdyż w obrębie majdanu możemy wydzielić dwie podstawowe warstwy kulturowe. Łączna miąższość warstw majdanu waha się od 0,50 m do 1,80 m (nie licząc głębokości jam) (ryc. 3). Natomiast w wale stwierdzono zaleganie nawarstwień kulturowych o łącznej miąższości od 3,90 m do 5,00 m (ryc. 3). Układ warstw wału jest dość słabo czytelny, jeżeli chodzi o rekonstrukcję umocnień obronnych (ryc. 3, 4). Jednak analiza nawarstwień wskazuje, że mamy do czynienia z dwiema fazami budowy walu, który po spaleniu został odbudowany. Konstrukcje obronne II fazy wału są słabo czytelne, natomiast konstrukcje I fazy są stosunkowo dobrze uchwytne, szczególnie od strony wschodniej, gdzie stwierdzono, że w młodszej fazie wału istniały konstrukcje skrzyniowe, wzniesione na planie szachownicy, wypełnione piaskiem i gliną (ryc. 5). Na niektórych odcinkach widoczne są również ślady dodatkowych umocnień od strony zewnętrznej wału, świadczące o istnieniu konstrukcji przekładkowych. Od strony wewnętrznej walu na niewielkim odcinku odkryto ślady plecionki. Całość konstrukcji wału obłożona była płaszczem glinianym i kamiennym, czytelnym szczególnie od strony zewnętrznej walu. Konstrukcje drugiej fazy również uległy spaleniu.

Na znaczne trudności natrafiono przy próbie synchronizacji warstw wału i majdanu ze względu na dość jednolity pod względem kulturowym materiał ceramiczny występujący w walc. W walc bowiem odkryto ogółem 2568 fragmentów naczyń, z których tylko 584 nie udało się określić grupowo (22,74%). Materiał ten można datować ogólnie na okres halsztacki; niewielką liczbę