Magazyn6
5701

84S

DEMOKRACJA — DEMOKRACJA ZORGANIZOWANA

takich idei jest ustrój, który z jednej strony, przez odpowiednie instytucje, zapewnia obywatelom wolność polityczną, powołuje ich do sprawowania różnych funkcyj publicznych, z drugiej zaś strony zapewnia trwałość organizacji państwowej przez stworzenie silnego kierownictwa państwowego (konstytucja polska z dnia 23 kwietnia 1935 r.).

literatura: Bryce: Modeme Demokratien (przekl. niem.). Mun-chen 1923. — Car: Na drodze ku nowej konstytucji. Warszawa 1934. — Ouy Grand; Lc procłs de la democratie. Paris 1911. — Honteffer: Demokratie und Selbstoerwaltung. Essen 1927.— Jaworski: Nauka prawa admin. Zagadn. ogólne. Kraków

1924.    - - Keltsen: Vom W den und Wert der Demokratie. Tfl-bingen 1920. — Temte: Allg.Staatslehre. Berlin 1925.—Ten Łe: Zagadntcnia parlamentaryzmu. Warszawa 1929.— Kumaniecki: Nowa konstytucja polska. Kraków 1935. — iranejko: Geneza i podstawy samorządu europejskiego, wyd. I ParU' 1926. — Perettatkotcicz: Umowa społeczna. Poznań 1920. — Tamte: Filozofja społeczna J. J. Rousseau. Poznań 1921. — Renard: Sourerainetd et parlementarisme to „La Ciii moderno". Paris

1925.    — Ryffel: Die schweiz. Landsgemeinde. Ziirich 1904„ — Setdler: Jednostka, państwo _t rząd. Warszawa 1934. — Spamu: GeseUschaflslehre. Leipzig 1923. — Steffem Dos Problem der Demokratie. Jena 1912. - Vierkandt: Staaf und Gesdlschaft *n der Gegenwart. Leipzig 1921. — Wachholz: Wolność i władza. Kraków 1935.

Szczęsny Wachholz.

Demokracja zorganizowana.

Idea demokracji zorganizowanej (niektórzy mówią o „organicznej") pragnie przeciwstawić się tym formom d., jakie wytwo-lzył wiek XIX i jakie panują naogół po dziś dzień, osądzając je jako chaotyczne, a nawet anarchiczne. W swera dążeniu do urzeczywistnienia obejmuje idea dwie płaszczyzny: administracyjną oraz ustrojowo-polityczną.

i. W płaszczyźnie administracyjnej dąży się ku powołaniu do życia szeroko rozbudowanej sieci organizacyjnej stanów i korporacyj zawodowych, obdarzonych nie-tylko samorządem, lecz nawet autonomją. Organizacja winna być pełna, t. zn. rozciągać się na wszystkie możliwe zawody, faktycznie istniejące, z wyjątkiem procederów nieetycznych. Według pewnych poglądów jednak poza organizacją zawodową wunni pozostać urzędnicy publiczni; również co do służby domowej, tudzież zawodowych kierowników gospodarstw domowych panują też różne zapatrywania. Stan zawodowy obejmuje wszystkie czynniki, współpracujące w danym rodzaju produkcji towarów lub usługi, zarówno przedsiębiorców i patronów jak pracowników umysłowych i fizycznych. Zasadniczy element organizacji pojmuje się bądź jako każdy zawód osobno wzięty, bądź jako połączenie różnych zawodów, należących do tej samej z głównych gałęzi produkcji, bądź nawet jako połączenie różnych gałęzi wytwórczości, biorących udział w tym samym cyklu produkcyj (od wytworzenia surowca poprzez różne sta-dja przeróbki, aż do dojścia produktu do rąk konsumenta). Te zasadnicze elementy mogą posiadać różną wewnętrzną budowę, ustopniowaną na podstawie terytorjalnej (organizacje lokalne, powiatowe, prowincjonalne, centralne); wyższe stopnie mogą wchodzić w kombinacje organizacyjne z innemi elementami, bądź stapiając się z niemi i tworząc wspólny dla kilku elementów stopień organizacyjny, bądź za pośrednictwem specjalnie tworzonych organów łączności. Organizacje zawodowe winny być podniesione do godności korporacyj prawa publicznego. Kompetencja ich obejmować winna: i) zawiadywanie sprawami ogólno-zawodowemi, 2) autonomiczne normowanie społecznych i gospodarczych stosunków, wynikających z działalności zawodowej (ustalanie taryf pracy i innych jej warunków, reglamentacja produkcji, wydawanie wiążących cenników tow^rarów^r i usług, normowanie rozdziału produktów, ustalanie wymagań przygotowania zawodowego i t. p.), wszystko w ramach ustaw państwowych i pod kontrolą państwa.

W tej „korporacyjnej" postaci występującą ideę d. zorganizowanej zarówno głosi Kościół Katolicki (Encyklika „Quadragesi-mo anno“, 1931 r.) jak i wysuwają ją liczne czynniki gospodarcze. Wiąże się ona zarówno z wołaniem o „gospodarkę uporządkowaną", mającą równocześnie usunąć nadużycia i wady systemu kapitalistycznego i przeciwdziałać prądowi komunistycznemu, jak i z dążeniem do zapewnienia każdemu obywatelowi bardziej bezpośredniego i skutecznego udziału w sprawowaniu władzy publicznej i oddania w ręce kól ludności, fachowych zainteresowanych w pierwszym rzędzie, kierownictwa pewnego przynajmniej zakresu spraw gospodarczych.

Praktycznie urzeczywistnia u siebie kor-poracjonizm państwo faszystowskie. Przebudowuje ono krok za krokiem najpierw (od 1926    r.) organizację syndykatów

(w każdej kategorji zawodowej podwójne syndykaty: osobne dla pracobiorców i pracodawców), tudzież ich związków nadrzęd-

54

Encyklopedia nauk politycznych