39117

państwo, a nie przez procedury wyborcze, jak w demokracji. Obiektywizacja i personalizacja idei autorytetu w silnej i suwerennej władzy przywódcy politycznego, będącego zazwyczaj także dowódcą sił zbrojnych. Rządy autorytarne można określić jako próbę powstrzymania powrotu organizmu politycznego do przedspołecznego „stanu natury" czyli „walki wszystkich przeciw wszystkim". Autorytaryzm zakłada, że po obaleniu legitymizowanych przez prawo boskie i tradycję monarchii, Suwerena, przywraca siłą pokój społeczny. Autorytaryzm jest poniekąd „modelem krytycznym" demokratycznej republiki, która w sytuacji kryzysu wewnętrznego lub zewnętrznego musi „przywołać Szefa" zdolnego ocalić państwo. „Przywołanie" to na ogół oznacza zmianę ustroju z demokratyczno-parlamentarnego na autorytarny. Ustanowienie rządów autorytarnych odbywa się zazwyczaj drogą zamachu stanu albo w sytuacji wojny domowej lub w obliczu jej spodziewanego — wskutek pogłębiającego się chaosu i terroru bojówek — wybuchu. Źródłem władzy w autorytaryzmie jest autorytet osobisty (deontyczny) przywódcy politycznego, autorytarny dyktator cieszy się aktywnym poparciem znacznej części społeczeństwa. Rządzenie autorytarne odbywa się na podstawie jasno określonego zespołu nakazów i zakazów prawa pozytywnego, których przekroczenie jest surowo karane, ale które zazwyczaj obejmują ściśle wyodrębnioną sferę polityczności, pozostawiając rozległe domeny aktywności społecznej, kulturalnej i gospodarczej inicjatywie jednostek, stowarzyszeń i samorządów. W systemie autorytarnym, dążącym do konserwacji bądź restauracji rozpadającego się państwa, z natury rzeczy niewielką rolę odgrywa ideologia były to raczej luźno powiązane hasła, formujące się wokół formuły silnej władzy i czynnych zwolenników reżimu. Programowa wręcz niechęć do ideologii miała swoje uzasadnienie w przekonaniu, że to właśnie one, wraz z egoistycznymi, „klasowymi" partiami, są główną przyczyną skłócenia społeczeństwa i kryzysu państwa.

Po krótkiej analizie obu systemów można śmiało stwierdzić iż faszyzm i autorytaryzm nie są pokrewne Faszyzm i nazizm wyrastały bezpośrednio z socjalizmu, i to rewolucyjnego, pozostały ruchami na rewolucyjnymi oraz wrogimi tradycyjnym elitom. Ruchy faszystowskie znacznie częściej niż autorytarne, były antyżydowskie. Ruchy faszystowskie wyrastały poza państwem i zwracały się przeciwko państwu, którego podboju zamierzały dokonać, bądź faktycznie dokonały; systemy autorytarne rodziły się z woli obrony państwa, pośród najbardziej konserwatywnej części jego elit przywódczych i z zamiarem przywrócenia mu ustroju jak najbardziej zbliżonego do porządku przedrewolucyjnego. Partie faszystowskie, kierowane przez inteligentów, a rekrutujące swoich zwolenników głównie pośród drobnomieszczaństwa, miały charakter ruchów masowych, nastawionych na mobilizację i polityczną aktywizację mas, a również po zdobyciu władzy odgrywały istotną, choć słabnącą, rolę w funkcjonowaniu państwa,; systemom autorytarnym przewodzili z reguły członkowie wyższych warstw społecznych, a ich oparciem był konserwatywny korpus oficerski; ruchy polityczne skupione wokół „szefa" istniały, ale ich znaczenie było drugorzędne. Większość autorytaryzmów odwoływała się do chrześcijaństwa (przede wszystkim do katolicyzmu); większość faszyzmów (na czele z włoskim) była areligijna bądź antyreligijna.

AURORYTARYZM JEST PRZECIWSTAWNY DO FASZYZMU .

♦ 49. Faszyzm a nacjonalizm: genetycznie i ideowo pokrewne czy odrębne?