61864 IMGI90 (3)

Proces socjalizacji również trwa przez całe tycie, zmienił się jednak jego charakter. W społeczeństwie socjalistycznym wzrost organizacji i planowego działania nakłada na wszystkie instytucje obowiązek urabianie osobowości, a zatem obowiązek wychowawczy^ Ale instytucje mają swoje kłopoty i trudności, pracują w 'nich różni ludzie d często nde mogą funkcjonować prawidłowo. Środki komunikacji, handel, zakłady pracy bywają terenem różnych wydarzeń, które niekiedy zaskakują ‘klienta, wskutek czego nie wychowują wówczas kulturalnego konsumenta, któremu mają służyć, a wywołują reakcje agresywne, zachęcające do użycia siły fizycznej czy popełniania drobnych nadużyć. Są to wpływy socjalizacji negatywnej. Jeżeli niedociągnięcia w funkcjonowaniu instytucji narastają, to ich wpływy socjalizacyjne kształtują osobowość ludzi w niepożądanym kierunku, zmieniając ich postawy moralne.

J. Szczepański (1971) podkreślał, że chcąc zbadać typowe zmiany, które zachodzą w osobowości, trzeba badać nie tylko skutki wychowania, ale przede wszystkim funkcjonowanie instytucja politycznych, ekonomicznych, gospodarczych i innych. W socjalizmie inicjatywa jednostek została zastąpiona inicjatywą i funkcjonowaniem instytucja, których celem jest wcielanie w życie ideologicznej -wizji ustroju. Autor wskazywał na trudności centralnego planowania i zarządzania, na niebezpieczeństwo biurokratyzmu, na wzory karier i awansów, które dominują w gospodarce. Zwracał uwagę, że zjawiska te przekształcają zachowanie ludzi, ich wzory działania, motywację pracy, ich przekonania oraz uznany system wartości.

Instytucje pracujące prawidłowo wychowują ludzi w myśl założeń ideologicznych socjalizmu, a ich oddziaływanie socjalizacyjne wzmacnia wychowanie, natomiast wszelkie objawy dezorganizacji w określonych

środowiskach mogą spowodować wytworzenie saę specyficznych podkultur grup zawodowych czy środowiskowych, które przenikają do rodzin. Tworzą się wówczas procesy socjalizacji posiadające odrębny system wartości, który nie znajduje aprobaty instytucji wycho-

Poznanie różnych odmian socjalizacji pozwala na ustalenie właściwego stosunku, jaki zachodzt między socjalizacją i wychowaniem. Socjalizacja pozytywna wzmacnia wychowawcze wysiłki, negatywna zaś może je zniweczyć. To zmaganie się wychowania w konflikcie z socjalizacją może być zwycięskie przez „rewolu-j cyjną praktykę”, w której Marks widział zasadnie) siłę 'mogącą przekształcać ludzi.

Na ogół rozróżnienia tego nie znajdujemy w rozważaniach nad pojęciem wychowania, toteż chciałabj omawianą trójczłonową relację omawiać jako czten członową: społeczeństwo—socjalizacja—wychowanie-—osobowość. ) <2) DIALEKTYCZNY ZWIĄZEK ŚWIATA OBIEKTYWNEGO I SUBIEKTYWNEGO W ROŻNYCH FORMUŁACH WYCHOWANIA

Pojęcie wychowania próbowano określać jeszcze inaczej, nie od strony jego związków ze społeczeństwem, ale z punktu widzenia zmian, jakie zachodzą w osobowości lub też przez charakterystykę działania wychowanków. Tę różnicę ujęć trafnie dostrzegł G. Mialaret <1968, s. 13), pisząc: „Aż się roi od różnych definicji, jest wprost zabawne kolekcjonowanie ich na setki, przy czym jedna przeczy drugiej, jedna kładzie nacisk tylko na pewien aspekt, uznając go za ważny, podczas gdy inna ogłasza go za imało istotny”.

W podręcznikach pedagogiki powtarza się określenie