65328 skanowanie0011 (64)

12 I. OD TRANSMISJI DO SPAZMU KOMUNIKACYJNEGO

ludziach powołanych do podejmowania i kończenia projektów.,[...] Czymś prawdziwie nowym w naszej sytuacji dzisiejszej jest perspektywa poznawcza. Przebywając nadal w bliskim nowoczesności sąsiedztwie, ostro przeżywając wstrząsy, jakie jej wzlot i zmierzch wywołały, możemy dziś (co więcej: umiemy i chcemy) ogarnąć nowoczesność spojrzeniem w całości, ocenić jej funkcjonowanie, wydać wyrok na jej zasady konstrukcyjne i ich logikę. [...] Ponowoczesność nie oznacza bynajmniej końca ani dyskredytacji, ani odrzucenia nowoczesności. [...] Ponowoczesność to tyle, co nowoczesność wkraczająca w wiek dojrzały; nowoczesność spoglądająca na siebie z dystansu ■[...], dowiadująca się o własnej niemożliwości; samokontro-lująca się nowoczesność [...]. W toku intensywnej introspekcji wzrok badawczy pada też na trójjedyną formułę wolności, równości i braterstwa, jaka wypisana była na sztandarach nowoczesnych zastępów. [. JJ Nowe horyzonty, jakie przykuwają dziś uwagę, rozpalają wyobraźnię i zachęcają do marszu, noszą miano równości, zróżnicowania i tolerancji. Te trzy wartości zdają się wywierać przemożny wpływ na ponowoczesną mentalność. Co do ponowoczesnej praktyki natomiast, to nie wydaje się ona, jak dotąd, bardziej nieskazitelna od swej nowoczesnej poprzedniczki. Wolność jest równie okaleczana jak przedtem - choć amputuje się dziś inne jej organy niż dawniej” °. Innymi słowy, nowoczesność można traktować jako ważną a nawet bardzo istotną możliwość bycia ponowoczesnym, która w praktyce oddala nas od przeszłości, w każdym razie stwarza do niej większy niż dotychczas dystans, a przybliża do przyszłości, choćby przez to, że na niej skupia największą uwagę, co jednak wcale nie wprowadza odczuwalnego ładu do codziennego życia.

Jeden tylko aspekt Baumanowskiej wizji świata i kultury - w wielu miejscach dość kontrowersyjnej i prowokującej do polemiki — szczególnie mnie interesuje, ponieważ - podobnie jak autor Nowoczesności i zagłady - uważam, że niezależnie od naszego stosunku do nowoczesności, pozytywnego lub negatywnego, bardziej lub mniej zdecydowanego, czasami postawa nowoczesna oznacza już dzisiaj nie tylko możliwość, ale konieczność bycia ponowoczesnym, konieczność przyjęcia nowej perspektywy poznawczej. Spróbuję uzasadnić swoje stanowisko oparte na przekonaniu, że przede wszystkim dzięki komunikacji spazmatycznej, która zmusza nas do zmiany

Z. Bauman, Wieloznaczność nowoczesna..., przeł. Janina Bauman, s, 313-315.

perspektywy poznawczej, sposobów wytwarzania i przekazywania informacji oraz charakteru wzajemnych kontaktów, wszyscy już zanurzeni, a nawet zakorzenieni, jesteśmy w różnych obszarach ponowoczesności. Dokonując krytycznej lektury najważniejszych prac, napisanych przez wybitnych badaczy nowoczesności i ponowoczesności, wyeksponuję jedynie te fragmenty ich rozważań, które poświęcone są zmianom zachowań komunikacyjnych. Spróbuję udzielić odpowiedzi na pytanie: Jak głębokie jest nasze zakorzenienie w ponowoczesności niezależnie od naszego stosunku do niej? To wydaje mi się szczególnie ważne, ponieważ dotyczy procesów zachodzących w życiu codziennym, a na tym obszarze toczy się dzisiaj walka między, j.; -przeszłością a przyszłością, walka o wartości i wybór drogi ku przyszłości. .

Zasadniczo zmienia się dzisiaj istota, charakter i cel komunikacji. We- i7 dług Roberta Catharta i Gary’ego Gumperta: „Za sprawą komunikacji interpersonalnej ludzie utrzymują i korygują obraz samych siebie, wcho- I dzą w relacje z innymi, współpracują z nimi przy podejmowaniu decyzji, 1|| realizują zamierzenia oraz wprowadzają ład w swe środowisko. Każdy akt komunikacyjny rodzi się z potrzeby nawiązania więzi symbolicznej dwóch osób” . Zasadniczo idea tejże komunikacji nadal dominuje w społeczeństwie współczesnym, jednak realizowana i konkretyzowana jest w zupełnie nowych warunkach, a mianowicie za pośrednictwem nowych technik in-formacyjno-komunikacyjnych. Tymi słowy określa się zarówno tzw. nowe media, czyli właściwie nowe postacie telewizji (określa się je często wspólną nazwą „więcej telewizji” }, takie jak wideo, telewizja kablowa i telewizja satelitarna, jak i telekomunikację i technologię informacyjną. Każdego roku pojawiają się nowe postacie telewizji, telekomunikacji i technologii informacyjnej, co potwierdzają chociażby sprawozdania i raporty ze słynnego bostońskiego laboratorium MIT ^L. W efekcie rewolucja komunikacyjna wywołuje smog informacyjny, wzburzenie ideologiczne i szereg spazmów komunikacyjnych.

R. Cathart, G. Gumpert, Pośrednia komunikacja interpersonalna. W poszukiwaniu nowej lechnolo-Kii, ..Przekazy i Opinie” 1988. nr 3/4. s. 68.

^l-Por. m.in. Tclcdyskursy. Telewizja w badaniach współczesnych, pod red. R. C. Allena. Kielce 1998.

^uZob. S. Brand, MEDIA LAB. II futuro clella comimicazione, Bologna 1993 i następne książki z tej serii wydane w Nowym Jorku i w innych krajach.