67750 SSA42157

narzędzia we współczesnych przemianach kultury, wszedł on do historii Reformy jako patron stylizacji i cstetyzacji. Pisał Julius Bab:

Kflntfkr Theater w wyczuwalny sposób upwszechhd w Niemczech koncepcję sceny stylowej, sceny mocno uproszczonej i raczej pięknej aniżeli nastawionej na pełną iluzję. Tu niejeden dyrektor pomniejszego teatru nauczył się grać na tle kotar czy bardzo uproszczonych prospektów. na całkiem płytkiej scence Jest ona tańsza, u najczęściej ina i więcej artystycznych walorów od nie/oriyni/owancj i pozbawionej dobrego malarstwa głębokiej sceny^g|*.

W istocie jednak Georg Fuchs byl jednym z niezrozumianych proroków teatru jedności widzów i aktorów, teatru środka porozumienia i teatru wspólnoty.

Gordon Craig i narodziny nowoczesnej reżyserii

Gordon Craig (właśc. Henry Edward Gordon Godwin Wardell. 161 1872-29 VII 1966) był synem aktorki Ellen Terry (1847-1928) i architekta Edwarda Godwina (1833- 1886). Jego rodzice żyli kilka lat razem, bez ślubu, rozeszli się, gdy Gordon Craig miał trzy lata. Byl więc nie tylko dzieckiem „nieślubnym”, co musiało rzutować na jego status społeczny, ale i dzieckiem bez ojca, co musiało uformować jego psychikę. Ojca widywał jako malec rzadko. Potem nigdy. Zresztą Godwin zmarł, gdy jego syn miał 13 lat. Matka w chwili narodzenia Gordona Craiga miała dwadzieścia pięć lat i była początkującą, podrzędną aktorką. Z czasem została gwiazdą, partnerką na scenie i w życiu jednego z najwybitniejszych aktorów angielskich schyłku XIX wieku - Henry'ego Irvinga. Nazwisko, pod którym wszedł do historii teatru, Craig przejął po matce chrzestnej i używał go jako pseudonimu artystycznego od 1889 roku. Używał zresztą wielu pseudonimów i zapewne dziedzicząc to po rodzicach, prowadzi! latami życie bujne, niekonwencjonalne, nieuregulowane. Był ojcem wielu dzieci nie jednej kobiety, mężem paru i kochankiem wielu, wiecznie w długach, żył z pożyczek i darów, z prac dorywczych i sprzedaży pamiątek, był zamiłowanym domatorem, a zarazem niespokojnym podróżnikiem, aktorem niespełnionych nadziei, reżyserem kapryśnym, teoretykiem nielogicznym, wizjonerem rozrzutnym. Centralna postać Reformy.

.Wychował, sie w teatrze. Po raz pierwszy wystąpił na scenie w wieku sześejiulal-w Londyńskim Ćourt Theatre. w sztuće W.G. Willsa Olivla, *w~roku 1878. Po dwudziestu latach kariery aktorskiej, mając lut dwadzieścia sześć, wyrzekł się aktorstwa i już nigdy _od roku 1897 nie wystąpił na scenie. To był pierwszy okres jego życia. Przez ten czas był osiem IaHTczolówym teatrze londyńskim Lyceum Theatre, występując tam u boku wybitnego aktora, mistrza techniki Henry’ego Irvinga (1838-1905).

który mu patronował na scenie i w życiu. Grywał też w zespołach objazdowych. Był utalentowany, miał ujmującą powierzchowność i ładny głos. Śpiewał Caravadossiego w Tnące. Grał Makbeta. Romea. Mcrkutia. Pet-rucchiu, Hamleta. Zapoznał się bezpośrednio, od środka, z całą angielską tradycją szekspirowską, z teatrem realistycznym i historycznym, z teatrem jako instytucją i z teatrem jako sposobem życia. Już w tym czasie pociągała go inscenizacja. W 1893 r. zrobił szkice kostiumów do półamator-skiego przedstawienia Nie igra się z miłością.

Drugi etap życia. Gordona Craiga rozpoczął się w 1898 roku. kiedy to poświęcił się sztukom plastycznym i Wydawaniu czasopisma „The Page” (wychodziło w latach 1898 - 1901). Był fó 'miesięcznik, w którym Craig zamieszczał swoje drzeworyty, rysunki, ekslibrisy i krótkie komentarze do nich. Zaczął portretować techniką ołówkową aktorów. Robił plakaty. Ponieważ posiadał wykształcenie tylko na poziomie licealnym, zdobyte w Londynie i Heidelbergu (1887-1889), postanowił się doksztacić w dziedzinie sztuki, literatury, filozofii.

W 1900 r. zadebiutował jako reżyser i scenograf, wystawiając w Towarzystwie Miłośników Oper Henry’ego Piircella Eneasza i Dydonę. w sali Hampstead Conservatoire w Londynie (17 V 1900. ogółem 3 spektakle). Inscenizacja, zaaranżowana za pomocą skromnych i ubogich środków, była syntetyczna, złożona z jednolitych prospektów i spiętrzonych pochyło podestów, z paroma zmiennymi elementami (tron, wrak okrętu, maszty). Dominowała szarość, biel. czerń i pojedyncze plamy kolorowego światła. Chór potraktował reżyser hieratycznie, statycznie.

Do zamiłowań plastycznych dodał tu Craig zainteresowania i pierwsze doświadczenia muzyczne. A prace plastyczne kontynuował. W końcu 1901 r. ukazała się Gordona Craiga Księga zabawek za pensa, zbiór rysunków dziecięcych zabawek, okraszony krótkimi wierszykami.

W następnych latach reżyserował opery. Wznowił w większej sali Eneasza i Dydonę. W 1901 r. wystawił Maskę miłości według opery Purcella Dioklecjan. W 1902 r. zainscenizował Akisa i Galateę Haendla i poetycki moralitet Laurence’a Hausmana Bethlehem. We wszystkich tych przedstawieniach eksperymentował z syntetyczną dekoracją, zrytmizowanym ruchem chóru, światłem z punktowych, reflektorów, wyposażonych w kolorowe filtry. Starał się także harmonizować i scalać wszystkie elementy widowiska: słowo, muzykę, ruch, scenografię.

W tym czasie zaczął też pisać zamieszczając, głównie w „Morning Post” parę artykułów, które następnie przerobione, znajdą się w jego książce pod tytułem Sztuka teatru. Pisał o reżyserii i scenografii, stawiał pytanie: czy teatr to rzemiosło czy sztuka?

Wspomagany stale finansowo przez matkę, dzięki jej protekcji, uzyskał możliwość wyreżyserowania w Imperiał Theatre Rycerzy północy Ibsena (15 IV 1903) i Wiele hałasu o nic Szekspira (23 V 1903). Przygotował też do tych spektakli scenografię. Przedstawienia były udane artystycznie, ale przyniosły klapę finansową. Najbardziej podobało się widzom światło. Craig zaś najbardziej zraził się do aktorów, którzy krzykliwa mową