68236 skanowanie0017 (37)

30 III. Obraz urzeczywistniającej się komunikacji spazmatycznej

winął w nim myśl wyrażoną wcześniej w Kronice globalnej wioski (1967) o kęinuJTikacjLma§Q\yej jako..,,fabryce” wieloznaczności¹. Czytelnicy Podróży do hiperrealności rozpoczynają z nim swoją wędrówkę po Ameryce od zwiedzania nowojorskiej wystawy hologramów („ukazujących rzeczywistość więcej niż trójwymiarową”), a kończą w kinie i muzeum figur woskowych. Po drodze poznają zainteresowania Supermena — słynnego bohatera serii komiksów, mauzoleum prezydenta Johnsona - zawierające całą dokumentację jego działalności politycznej (również wykonany w skali jeden do jednego model gabinetu z Białego Domu), Muzeum miasta Nowy Jork, najważniejsze muzea figur woskowych (prezentujących rekonstrukcje postaci i scen prawdziwych i zmyślonych przez artystów), eklektyczny zanick słynnego kolekcjonera i magnata prasowego Williama Hearsta (pierwowzoru Obywatela Kane'a Orsona Wellesa, 1941), kiczowate pałace milionerów zbudowane na Florydzie w stylu Vittoriale, dziwne zbiory, w których nie można odróżnić autentyków od falsyfikatów, Disneyland - całkowicie sztuczne miasto, zoo w San Diego z „różnymi wiernie odtworzonymi strefami klimatycznymi” i kalifornijskie cmentarze (reprezentujące „nową filozofię” śmierci i nieśmiertelności). Teza, wokół której autor zorganizował swój wywód, brzmiała: „Absolutna..nierealność- jawicie jako rzeczywista obecność. Główną intencją [...] jest dostarczenie «znaku», który nic ma jednakże uchodzić za znak: dąży...on bowiem do stania się rzeczą, do unicestwienia dystansu między nim a punktem odniesienia, do eliminacji mechanizmu substytucji. [...] rzeczywistością w tych przypadkach jest fantazja. [...] .doprowadzona do perfekcji ideę «wie|orakości». [...]• Poznanie może być jedynie ikoniczne, ikoniczność zaś może być tylko absolutna” \ Innymi słowy,^Ameryka przyjęła ideologię polegającą na potwierdzaniu się poprzez masową imitację.

U. Eco właściwie opisał społeczeństwo przyzwyczajone już do komunikacji spazmatycznej i dał próbkę możliwych kulturowych i semiotycznych interpretacji tego zjawiska. W tym Samym czasie dwaj inni Europejczycy, biorąc pod uwagę nie tylko zmiany zachodzące w Ameryce, również podjęli próbę jego opisu, proponując nowe pojęcia i techniki badawcze.

⁷ Tamże, przede wszystkim s. 163 n.

^H Tamże, przel. J. Ugniewska, s. 15,24,52,68.

W 1979 roku sfean=Eranęois LyotafiJ na zlecenie Rady Uniwersytetów przy rządzie Quebecu napisał raport o „stanie wiedzy w najbardziej rozwiniętych społeczeństwach”. Nosił on tytuł Kondycja postmodernistyczna, i stal się natychmiast „manifestem filozoficznym” ponowoczesności, chociaż autor wcale nie miał zamiaru tym zagadnieniem się zajmować \ Zastanawiając się nad aktualnym statusem nauki, doszedł do wniosku, że podsta-wowym-wyróżnikiem całej-współczesności jest kryzys „wielkich narracji” których celem było legitymizowanie. nie.tylko wiedzy, ale także wszelkich działań społecznych. Jego zdaniem, społeczeństwa informatyczne nie tylko zrozumiały to, ale utraciły już nawet tęsknotę za nimi, odrzuciły metafizykę i uznały niemożność (o czym świadczy jego postulowanie do poszukiwania kontrargumentów i paradoksów) za najbardziej inspirującą „regułę” myślenia i działania. 1 to uważa on za radykałizację nowoczesności jako globalnego projektu ponowoczesności, która rehabilituje „małe opowieści” i przekształca społeczeństwo w zbiór przypominający mgławicę składającą się z wielu dyskursów i gier językowych.

Bliskim partnerem semiologii codzienności U. Eco i filozofii ponowoczesności Lyotarda i chociaż bez odwoływania się do nich, stała się teoria dekons.trukcji[Jacquesa Derridy, który w swoich wcześniejszych rozprawach rozważał już możliwości podejścia do rzeczywistości wykraczające poza metafizykę . Dekonstrukcja jest strategią tekstualną, która zmierza do podważenia obrazu, j akT o feruj e nam każda tradycja kulturową.. Opiera się na założeniu o konieczności nieustanneuo poszukiwania w tekstach njeroz-strzygalni.ków (kategorii niedualnych, nie mieszczących się w dychotomicz-nych podziałach pojęciowych) i jest zawsze nieskończona, eliminuje oczekiwanie na pewne i ostateczne rezultaty myślenia.

U. Eco, J.-F. Lyotard, J. Derrida i ich liczni uczniowie wskazują różne drogi wyjścia ze spazmu komunikacyjnego, jaki ogarnął najbardziej rozwinięte społeczeństwa. Niepokoi ich ekspansja wieloznaczności, coraz bardziej

J.-F. Lyotard, Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy. Warszawa1997. Tytuł polskiego wydania dokładniej oddaje intencję autora, który mało uwagi poświęca obszarowi sztuki określanemu jako postmodernizm, ale z powodu niejasności związanych z tłumaczeniami tytułu często badacze kultury nieprawomocnie utożsamiają pojęcia postmodernizmu i ponowoczesności.

^lnZob. m.in. J. Derrida, Of Crammutology, Baltimore-London 1976 oraz tegoż: Writing and Diffe-renće, Chicago 1978; Positions, Chicago 1981 oraz Deconslruclion and tlie Other, [w:] Dialogues willi Contemporary Continental Thinkers. The Phenomenological Herilage, ed. by R. Keamey, Manchester 1984.