69 (18)

136 Kiyslyna Haimann, Jerzy Barani

cha. Po wytrawieniu odczynnikami Mil Fe lub Mi3Fe cementyt pozostaje jasny, a perlit ciemniejszy - rys. 9.7.

136 Kiyslyna Haimann, Jerzy Barani

Rys. 9.6. To samo miejsce jak na rys. 9.5 po wytrawieniu zasadowym pikrynianem sodu (Mi9Fe). Cementyt zabarwiony jest na ciemno. Pow. 250x

Eutektoidalna mieszanina cementytu i ferrytu jest nazywana perlitem i powstaje podczas przemiany eutektoidalnej austenitu zawierającego 0,77% C. Obserwacja okiem nieuzbrojonym próbki o takiej zawartości węgla po wypolerowaniu i wytrawieniu ujawnia załamywanie się światła podobnie jak na powierzchni masy perłowej i stąd wywodzi się nazwa eutektoidu - perlit. Perlit obserwowany za pomocą mikroskopu metalograficznego przy małych powiększeniach trawi się na kolor szary, natomiast przy większych powiększeniach zaznacza się już wyraźna budowa płytko-

wa, w której twardy, trudno trawiący się cementyt wystaje ponad miękki ferryt - rys. 9.8. Zależnie od przechłodzenia płytki eutektoidu mogą mieć różną grubość i są one tym cieńsze, im niższa była temperatura przemiany. Zwiększenie rozdrobnienia (dyspersji) płytek perlitu powoduje polepszenie jego właściwości wytrzymałościowych i zwiększenie twardości. Właściwości perlitu są następujące: wytrzymałość na rozciąganie R„ około 800 MPa, granica plastyczności około 400 MPa, wydłużenie A 8+10%, udamość około KCU 0,4 MJ/cm¹ i twardość 200+260 HB.

Rys. 9.8. Mikrostruktura perlitu Pow. 200x, traw. 5% Mil Fe

W stopach układu zachodzą trzy przemiany fazowe w stałych temperaturach, a mianowicie:

Przemiana perytektyczna 1495 °C

Fe_a(C)_w+L_a->Fe_T(C)y Przemiana eutektyczna 1148 °C

Lc -► Fey (C)* + FejC Przemiana eutektoidalna 727 °C

F^ (C)s—► Fe_a(C)/» + Fe₃C

9.3. Mikrostruktury stopów układu żelazo-cementyt

Stopy układu żelazo-węgiel zawierające do 2,11% C, są nazywane stalami niestopowymi lub staliwami, pozostałe - żeliwem. W stalach niestopowych podeutektoidal-nych do zawartości 0,77% C struktura składa się z ferrytu i perlitu. Udział perlitu w strukturze zwiększa się liniowo ze wzrostem zawartości węgla i dla 0,77% C osiąga 100% perlitu. Stale o zawartości węgla mniejszej niż 0,02% mają strukturę ferrytu lub