72323 SDC11386

—    darzą dziecko uczuciem, oraz uznają potrzebę i pr_a„ wo wyrażania tego uczucia;

—    zostawiają dziecku swobodę w wyrażaniu uczuć¹

—    gdy dziecko przejawia uczucia negatywne, nie zmie-niają swego stosunku uczuciowego, są wyrozumiał} i odwzajemniają się uczuciem pozytywnym; *

—    utrzymują stały kontakt z dzieckiem i śledz$ uważnie wszystko, co wymaga ich interwencji; ^

—    obserwują swoisty rozwój dziecka, starają się tę swoistość pielęgnować w granicach zdrowej osobowości i społecznego przystosowania;

uznają u dziecka potrzebę bycia sobą i wyodrębniania się jako samodzielnej jednostki;

/ — kochają dziecko bez zastrzeżeń.¹

W związku ze stosunkiem rodzice—dziecko badan® także problem zależności między akceptacją samego siebie a akceptacją innych. R. Suinn stwierdził. Je u chłopców samoakceptacja jest wysoko skorelową|w z akceptacją przez nich ich ojców i nauczycieli. Zależność ta opiera się na spostrzeganiu podobieństwem® tych osób i zdaniem autora jest ona uogólnieniem ęj|-ceptacji innych na własną osobę akceptującego.² Inny aspekt tej zależności badała G. Medinnus i stwierdza ła, że matki, które akceptują siebie, akceptują także swe dziecko³. Do problemu związku pomiędzy stosunkiem do siebie a stosunkiem do innych powróciatójl jeszcze przy, okazji referowania własnych badań nad osobowościowym uwarunkowaniem formowania się niewłaściwych wychowawczo postaw rodzicielskich, oma*’ wianym w trzeciej części pracy.

¹ Porter B. M.: Mepsuręrment of Parental Acceptąnce, of Child. „J. Home Econ.”, 1954, 46, s. 176—182. Por. Hurlock E. D.: Rozwój dziecka. Warszawa 1960, PWN, s. 641—2.

¹ The Relationship Between Self-Acceptance and Acceptance of Others: a Learning Theory Analysis. „J. Abn. Soc. Psychowi 1961, 63, s. 37—42.

* The Relation Between Maternal Self-Acceptance and Child Acceptance. „J. Consutt. Psychol." 1963, 27, 542—544.

Na zakończenie przeglądu wpływu postaw rodzicielskich na rozwój osobowości dzieci trzeba uczynić pewne zastrzeżenia. Celem przedstawionych powyżej badań było wskazanie na problem, jakim są reakcje dzieci na postawy rodziców i ich postępowanie. Trzeba jednak podkreślić, że postawy rodziców określają tylko pewne kierunki czy tendencje w kształtowaniu się osobowości dziecka, natomiast rde tłumaczą w pełni jego zachowania się. Reakcje dzieci są bowiem zależne również od ich własnej indywidualności oraz od innych — poza rodzinnymi — wpływów środowiska. Niemniej w badaniach stwierdza się istotne związki między postawami rodziców i ich zachowaniem a osobowością dziecka.

Przegląd typologii postaw rodzicielskich

Jakie rodzaje postaw rodzicielskich można wyróżnić z bogactwa zachowań rodziców wobec dziecka? W jakie nadrzędne pojęcia ująć tę całą różnorodność, pb-serwowalną u matek i ojców? Próby wyróżnienia poszczególnych typów postaw rodzicielskich datują się od lat trzydziestych naszego stulecia. Wspomniany już D. Levi badał postawę nadmiernej opiekuńczości u matek. Później, gdy dysponowano już większą wiedzą empiryczną, podejmowano próby przedstawienia w sposób uporządkowany podstawowych typów postaw rodzicielskich.

Cytowani już Baldwin, Kalhorn i Breese próbowali w oparciu o badania konstruować podstawowe syndromy zachowań rodziców, będące wyrazem ich postaw uczuciowych, poglądów na wychowanie i cech osobowości. To interesujące przedsięwzięcie częściowo tylko zostało uwieńczone powodzeniem, gdyż kilka opisywanych sydromów zostało w praktyce zredukowa-

4* 51