69679 img004 (14)

WYWIERANIE WPŁYWU PRZEZ GRUPY

temat kategorii niespotecznych (na przykład cech wyróżniających ptaka) (Brigham, 1971; McCauley Stitt i Segall, 1980; Stephan, 1985). Wszelkie uogólnienia organizują i upraszczają świat. Podkreślając podobieństwo generalizacji dotyczących grup społecznych do innych uogólnień, teoretycy przestali traktować stereotypy jako moralnie złe i oskarżyciel-sko wytykać palcem ludzi, którzy nimi operują. Zgodnie z tym nowszym podejściem zdefiniujemy stereotypy jako cechy przypisywane danej grupie społecznej.

W trakcie codziennych interakcji stereotypy są często użyteczne i w wielu sytuacjach odgrywają ważną rolę. Dostarczają wskazówek, które pozwalają kształtować interakcje z lekarzami, pielęgniarkami, kelnerami, księgowymi, profesorami, dziećmi, schizofrenikami, osobami w depresji, nieśmiałymi itd. Wiedząc na przykład, iż ktoś jest schizofrenikiem i że ludzie dotknięci tą chorobą miewają urojenia i halucynacje, a ich uczucia mogą być przytłumione lub nieadekwatne, jesteśmy przygotowani do interakcji z tą osobą.

Jeśli jednak chodzi o relacje międzygrupowe, stereotypy stają się najbardziej widoczne wówczas, gdy są negatywne, nadmiernie uogólnione lub fałszywe, gdyż w takich wypadkach wpływają destruktywnie na interakcje. Stereotypy mogą mieć szkodliwy wpływ, ponieważ kształtują nasze oczekiwania co do zachowania innych ludzi. Jeśli te oczekiwania są negatywne, zaczynamy spodziewać się niepożądanych zachowań ze strony członków obcej grupy. Jeśli do tego są nadmiernie uogólnione, przewidujemy, że większość „obcych" zachowa się tak samo. Jesteśmy wówczas mniej skłonni traktować przedstawiciela innej grupyjako indywidualność, obdarzoną własnymi, niepowtarzalnymi cechami. Jeśli zaś stereotypy są fałszywe, przyczyniają się do cierpienia ludzi, którzy są błędnie spostrzegani, co prowadzi do nieporozumień i konfliktów.

W następnym podrozdziale zajmiemy się technikami mierzenia stereotypów, po czym przejdziemy do omówienia ich źródeł, konsekwencji oraz sposobów ich zmieniania.

TECHNIKI POMIARU STEREOTYPÓW

Szerszą akceptację zyskały trzy techniki doświadczalnego pomiaru stereotypów'. Pierwszą z nich jest opracowana przez Katza i Braly’ego (1933) skala przymiotnikowa (zanim zapoznasz się z jej opisem, po-święć minutę na przeczytanie tekstu w ramce 1.1.). Służy ona do wykrywania stopnia rozpowszechnienia opinii na temat grupy obcej. Z obszernej listy przymiotników' respondenci wybierają te, które w ich

STEREOTYPY

przekonaniu charakteryzują członków innej grupy. Na stereotyp składają się cechy wskazane przez największą liczbę uczestników eksperymentu. Na przykład podczas badania rosyjskich studentów respondentom rozdano listę 115 przymiotników i poproszono ich o wskazanie 15, które najlepiej opisują Amerykanów (Stephan, Ageyev, Stephan, Abala-kina, Stefanenko i Coates-Shrider, 1993). W tabeli 1.1. przedstawiono dziesięć najczęściej wybieranych cech. Czy różnią się one od cech, które ty sam przypisujesz Amerykanom? Jeśli tak - jak myślisz, skąd się biorą te różnice? Najbardziej rozpowszechniona jest jednak inna technika, a mianowicie metoda procentowa. Polega ona na określaniu, na ile rozpowszechniony w danej grupie jest zestaw pewnych cech (Brigham,

Korzystając z poniższej listy, wybierz dziesięć przymiotników, które, twoim zdaniem, najlepiej charakteryzują Amerykanów. Następnie wskaż dziesięć przymiotników, które najlepiej opisują Rosjan.

optymistyczny	przyjacielski
agresywny	niezależny
otwarty na ludzi	wytrzymały
cierpliwy	skryty
rozrzutny	dowcipny
pełen godności	bierny
powściągliwy	nieodpowiedzialny
materialista	prawdomówny
ponury	ufny
poważny	uprzejmy
skłonny do współzawodnictwa	ambitny
konserwatywny	kompetentny
spontaniczny	towarzyski
patriota	gościnny
zdyscyplinowany	postępowy
energiczny	pracowity
dumny	silny
uczuciowy	posłuszny
łatwo przystosowujący się	przedsiębiorczy
Za chwilę będziesz miał okazję porównać swoje odpowiedzi z opi-

niami rosyjskich i amerykańskich studentów.