75442 ScannedImage 6

MYŚLEĆ JAK ANTROPOLOG

3.    Brak środków transportu;

4.    Fakt psychologiczno-kulturowy, wymykający się wyjaśnieniu przez lokalną adaptację, że pokrewne grupy łączące się ze sobą natychmiast rozciągają reguły kazirodztwa na rodzinę rozszerzoną, tym samym wymuszając grupową egzogamię.

Należy tu zauważyć, że pomimo precyzyjnego określenia związku między podlegającą wyjaśnieniu formą, grupą patrylineamą a czterema warunkami leżącymi u jej podłoża, sama teoria brzmi dość abstrakcyjnie, gdyż nie tyle zajmuje się ograniczonym w czasie i przestrzeni pojedynczym przypadkiem, co raczej kategoriami zjawisk. Określony charakter relacji pozwala nam przetestować zaproponowaną teorię. Możemy sprawdzić, czy relacje określone przez Stewarda znajdują potwierdzenie w innych grupach trudniących się łowiectwem, na przykład u Innuitów (Eskimosów) w arktycznej Ameryce czy w plemieniu Indian Kwakiutl w północno-zachodniej Ameryce Północnej. Jeśli natrafimy na grupę myśliwych zbudowaną zgodnie z matrylineamym wzorcem, uzależnioną od ptactwa wędrownego, a nie osiadłego i rozprzestrzenionego na dużym obszarze (trzeci warunek Stewarda), albo na grupę złożoną, nie opartą na pa-trylineamym systemie pokrewieństwa, która skądinąd zdaje się spełniać wszystkie cztery warunki Stewarda, poważnie podważylibyśmy jego teorię.

Teorie substancjalne lub średniego zasięgu można sformułować na podstawie teorii heurystycznych. Taki zamysł kierował Harrisem, gdy przedstawiał strategię badań materializmu kulturowego:

Materializm kulturowy dzieli z innymi naukowymi strategiami epistemologię, dążącą do ograniczenia pól ba-

dawczych do zdarzeń, całości i związków, dających się poznać za pomocą jasnych, logiczno-empirycznych, in-dukcyjno-dedukcyjnych, policzalnych publicznych procedur czy „operacji" replikowanych przez niezależnych obserwatorów¹⁶.

Owe „jasne, logiczno-empiryczne, indukcyjno-dedu-kcyjne, policzalne publiczne procedury" Harrisa stanowią test substancjalnych teorii średniego zasięgu.

Nie wszystkie jednak teorie heurystyczne są spójne z jasnymi, substancjalnymi teoriami średniego zasięgu, ponieważ nie wszystkie cechuje naukowe podejście do badania społeczeństwa i kultury. Nauka ma na celu wyjaśnienie i ustalenie związków przyczynowych, co wymaga zastosowania teorii substancjalnych lub średniego zasięgu. W odróżnieniu od nich niektóre antropologiczne teorie heurystyczne są raczej nakierowane na humanistykę i skupiają się bardziej na eksplikacji niż analizie. Eksplikacja najczęściej oznacza badanie znaczenia idei, działań, wzorców i praktyk ludzi z nimi związanych. Eksplikacja koncentruje się więc bardziej na wyjaśnianiu tego, co konkretne i szczegółowe, niż na próbie połączenia ze sobą czynników przyczynowych w teoriach średniego zasięgu.

Do najbardziej znaczących humanistycznych teorii heurystycznych należy interpretacjonizm, dzieło niemal jednego badacza - Clifforda Geertza - który po raz pierwszy ogłosił je w Interpretacji kultur¹⁷, gdzie skupił się nade wszystko na znaczeniu:

¹⁶    M. Harris, Culłural Materialism, s. 27.

¹⁷    C. Geertz, The Inteipretation ot Cultures, New York: Basic Books 1973 [Interpretacja kultur: wybrane eseje, przel. M. M. Piechaczek, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2005).

@