76322 NoB8

158 NAUKA O BOGU

więc zalicza Ducha do stworzeń, musi do nich z konieczności zaliczać również Syna, a przez to spotwarza Boga, gdyż spotwarza Jego obraz"¹. A więc Duch Święty jest Bogiem tak jak Ojciec i Syn!

Bazyli argumentuje w podobny sposób, zaczyna jednak od liturgii chrześcijańskiej. Ducha Świętego otrzymujemy nti chrzcie udzielanym w imię Ojca, i Syna, i Ducha Świętego zgodnie z nakazem, który odczytujemy w Ewangelii Mateusza; te trzy imiona wymienione są obok siebie jako równorzędne?. Skoro życie Boże mamy w sobie według świadectwa Biblii dzięki Duchowi Świętemu, nie może On być stworzeniem. Jeszcze wyraźniej wynika to z doksologii. Duch jest tam wielbiony tak samo jak Ojciec i Syn. Nakaz wiary (lex cre dendi) w chrzcie i nakaz modlitwy (lex orandi) korespondują zo sobą — a oba tylko wówczas brzmią zgodnie, gdy Duch jest równy Ojcu i Synowi².

4.4.2 Wyjaśnienia terminologiczne

Na trudności, jakich każdej teologii Ducha Świętego przy sparzają pojęcia, wskazywaliśmy już w innym miejscu. Słowo „duch" wyraża istotę Boga (J 4,24); ale Duch to także na zwanie jednej z Osób Trójcy Świętej.

Po soborze w Nicei właściwym problemem było dokładno wyjaśnienie terminów ousia i hypostasis, które na soborze było uznawane jako jednoznaczne dla określenia Osób co do istoty Jasne jest najpierw, że Bóg jest tylko jeden. Ojciec i Syn (u możemy teraz już zawsze wymieniać Ducha) nie są równi co do istoty jak dwie {trzy) osoby. Jasne jest również, że ta jedna istota nie „działa jako" Ojciec, Syn i Duch. Istnieją rzeczywiście różnice, które mają podstawy w samym żydu Boga i dlatego pozostają wewnątrz tego jednego żyda. „Imiona" są więc co do istoty jednym imieniem i są rozróżnialnymi nośnikami tej istoty.

Językowo próbowano ująć to poznanie w ten sposób, że jedność oznaczono słowem ousia (istota), różność słowem hypostasis. W języku łacińskim można ousia oddać przez substantia; ale tak samo tłumaczono również hypostasis! Starano się uniknąć pomieszania przez ukucie pojęcia subsistentia, zwyciężył jednak, jak już wiemy, termin persona.

Ostateczne ustalenia terminologiczne w teologii trynitamej brzmią obecnie:

j. grecki	). łaciński	j. polski	w Trójcy	„liczba"
ousia hypostasis	substantia persona	istota osoba	jeden Bóg trzy „imiona w Bogu"	jeden trzy
Bóg jest jedną Istotą w trzech Osobach

4.4.3 Ustalenia Urzędu Nauczycielskiego Kościoła

Proces rozstrzygania zapoczątkował synod w Aleksandrii, zwołany w roku 362 przez Atanazego. Pneumatomachowie zostali potępieni jako głosiciele błędnej nauki ariańskiej. „Dopiero to oznacza odłączenie się od bezbożnej partii arian: nie dzielić Trójcy Świętej i nie twierdzić, że jest w Niej coś stworzonego"³. Kto więc chce być uważany za nicejczyka, musi wyznawać bóstwo Ducha.

Dwanaście lat później (374 r.) papież Damazy pisał do biskupów Wschodu w obronie wyznania wiary z roku 325: „Wy-

1

   Ep. Serap. 1, 24; tzt D 7, nr 27.

2

   Spir. 27, 68.

3

Pismo synodu do Antiocheńczyków: tzt D 7, nr 7. Por. s. 264.