76708 P5170182

186

p22kfal6

które wpływają na performatywną siłą tych wypowiedzi. N* tychmiastowy „moment” ich zadziałania jest już zawsze uwj. kłany w historią, wykracza zatem poza siebie w przeszłość, j_a^ i, ze wzglądu na swe skutki, w przyszłość, co zakłóca efekt teraźniejszości przekraczając sam moment aktu. Interpelacja | podmiotu jest wiąc ciągłym procesem kulturowych repetyęji ' otwierającym w ten sposób możliwość do zaistnienia niezamierzonych efektów: zaburzenia [subversion] i kontrdyskursu; Dowodem tej niepełnej determinowalności podmiotu jest istnienie „odrzuconych czy zdelegalizowanych ciał” [abjected or deligitimated], które kontestują cytowalność dominujących norm i w ten sposób nie materializują sią jako pełne pomioty.

Butler stara sią unikać redukcji materialności ciała do psychiki, próbując pokazać, jak materialność ciała dochodzi do znaczenia (do zaistnienia) poprzez relacje z psychiką, która oddziałuje na nie i poprzez nie, co jest koniecznym warunkiem jego egzystencji. Nie możemy myśleć o ciele poza językiem, a wiąc w tym sensie materialne ciało poza nim jest tylko fikcją. Ale bez skierowania uwagi ku korporalnym możliwościom ciała nadal niewiele będziemy wiedzieli o doświadczanym ciele. Życie na powierzchni kryje w sobie zagrożenie, że ucieleśnione podmioty na przekór sobie staną sią ciałem-jako-powierzchnią. Nie oznacza to utraty naszych cielesnych zdolności, które umożliwiają strukturowanie naszej egzystencji, ale sprawia, że stają sią one dla nas czymś radykalnie zamkniętym. Butler akceptuje to jako nieunikniony proces fundamentalnej alienacji, w której funkcjonujemy. Jednakże w społeczeństwie, w którym dominuje powierzchniowy poziom reprezentacji (w warunkach, w jakich obecnie żyjemy), to, jak nasze ciała są reprezentowane lub oznaczane, bywa czasem sprawą życia i śmierci. Przykładu dostarcza sama Butler analizując dokumentalny film Paris is buming [Paryż płonie] z 1991 roku. Pokazuje, jak fatalne skutki może przynieść wyzwanie wobec symbolicznego porządku. Reżyserka Jennie Livingston przeprowadza w filmie szereg wywiadów, m.in. z Venus Xtravaganzą przedstawioną jako latynoamerykańska transsek-

sualistka przed zmieniającą płeć operacją, jako prostytutka, drag, członek „Domu Xtravaganzy”, która/y usiłuje przeprowadzić radykalną zmianą rodzajowego oznaczenia — resygnifi-kację [resignification], przeżywać fantazją „nie przetłumaczal-ną na to, co symboliczne”. Venus bądąć anatomicznie zdefiniowana jako mężczyzna przedstawia sobą kulturowo identyfl-kowalną tożsamość kobiety i z uwagi na swą „kobiecą” powierzchowność jest odbierany/a jako biała kobieta. Prócz zmiany rodzajowego oznaczenia, resygnifikacji rodzajowej, stara sią też dokonać resygnifikacji rasy. Przed ukończeniem produkcji filmu Venus zostaje zamordowana przez , jednego z jej klientów, prawdopodobnie po odkryciu tych nie usuniętych jeszcze organów”^⁵.

Analiza Butler wskazywałaby więc na zagrożenia i na istotną wagę prowadzenia życia na poziomie powierzchniowej symboliczności w naszej kulturze. Autorka nie zmierza jednak do podważenia tendencji naszych ciał do życia na tym poziomie (nie wydaje się to bowiem możliwe), ale stara się raczej podważyć to, co jest uważane za reprezentację w ramach symboliczności. Powiada, że ,jeśli istnieje ‘normatywny wymiar’” jej pracy, to polega on na próbie „radykalnej zmiany oznaczenia [resignification] symbolicznego terytorium, tak by rozszerzyć znaczenie tego, co jest uważane za wartościowe i cenione ciało w świecie”⁵⁶. Czyli chce zaburzyć granice „symbolicznego horyzontu”, który ustanawia, jakie ciała się liczą [matter], a jakie nie — w mizoginicznym i rasistowskim społeczeństwie. Pragnie — posługując się wyrażeniem Spivak — „mobilizować konieczny błąd tożsamości”⁵⁷.

Jeśli odnieść powyższe rozważania do problemów ontolo-gicznego fundowania feministycznej polityki, nasuwa się na marginesie teorii Butler spostrzeżenie, że, z jednej strony -ponieważ nie ma żadnych oczywistych elementów skfadają-

⁵⁵    J. Butler, Bodies that Matter, op. cit., s. 131

⁵⁶    Ibidem, s. 22.

⁵⁷    Ibidem, s. 229.