81601 PICT6322

250 WPROWADZENIE DO METODOLOGII BADAŃ PEDAGOGICZNYCH

Technika „Zgadnij kto?"

Szczególnym rodzajem technik socjometrycznych jest technika „Zgadnij kto?" „stosowana najczęściej do uchwycenia osób spełniających określone role w grupie lub odznaczających się interesującymi nas cechami" (M. Pil-kiewicz, 1973a, s. 195). Polega na podawaniu przez osoby badane nazwisk tych członków grupy, których zachowanie odpowiada przedstawionej charakterystyce, np. w zdaniu o następującym brzmieniu: „To jest ktoś, komu można zaufać w klasie". Różni się ona od techniki soqometrycznej J. L. Moreno tym, że wymaga dokonania wyboru spośród członków danej grupy nie tyle na podstawie żywionych wobec nich uczuć sympatii lub antypatii, ile w wyniku ogólnego rozeznania panującej w niej sytuaqi. W związku z tym mówi się nawet, że technika socjometryczna J. L. Moreno „bada rzeczywiście wzajemne powiązania pomiędzy członkami grupy", zaś technika „Zgadnij kto?", „dostarcza informacji, jak członkowie grupy spostrzegają te powiązania, a więc bada jakoby odbicie struktury grupy w świadomości członków" (M. Pilkiewicz, 1973a, s. 197).

Oto przykład kilku innych krótkich charakterystyk pozytywnego zachowania się uczniów w klasie, ukierunkowujących odpowiednio odpowiedzi osób badanych:

-    To jest ktoś, kogo wszyscy bardzo lubią w klasie.

-    To jest ktoś, kto chętnie pomaga innym w klasie.

-    To jest ktoś, kto potrafi w klasie wszystko zorganizować.

-    To jest ktoś, kto zawsze jest uśmiechnięty i nigdy nie narzeka.

Rejestr podobnych charakterystyk może niekiedy obejmować negatywne przejawy zachowania się członków grupy. Ponadto osobom badanym techniką „Zgadnij kto?" pozostawia się całkowitą swobodę co do liczby podawanych nazwisk, a w wypadku charakterystyk negatywnych przysługuje im prawo powstrzymania się od jakiejkolwiek odpowiedzi.

Plebiscyt życzliwości i niechęci

Niepomierne znaczenie wśród technik socjometrycznych ma plebiscyt życzliwości i niechęci. Polega on na ocenianiu każdego z członków grupy w skali pięciostopniowej o następującym brzmieniu: bardzo lubię (++), lubię (+), jest mi obojętny (0), raczej nie lubię (-), nie lubię (--). Osobom badanym poleca się posługiwanie oznaczeniami (znakami) pomieszczonymi wyżej w nawiasach. Odpowiedni znak zamieszcza się przy każdym nazwisku z wyjątkiem własnego nazwiska na sporządzonej uprzednio liście. Na liście tej, obejmującej np. dzieci lub młodzież jakiejś grupy, wy-

mienia się zazwyczaj najpierw dziewczęta, a następnie chłopców w kolejności alfabetycznej. W takim porządku poleca się również ich ocenianie.

Tak więc plebiscyt życzliwości i niechęci umożliwia wgląd w całokształt panujących w grupie stosunków międzyludzkich, czego nie można uzyskać za pomocą innych technik socjometrycznych. Pewnym wyjątkiem w tym stanowi technika szeregowania rangowego, polegająca na wyliczaniu każdego z ocenianych członków grupy kolejno według stopnia przejawiania przez nich określonej właściwości, np. począwszy od najbardziej do najmniej łubianych (por. M. Pilkiewicz, 1973a, s. 199-201).

Zastosowanie metody socjometrycznej - niezależnie od rodzaju techniki, jaką posługuje się badacz - nie sprawia na ogół większych trudności. Ważpe jest jednak to, by przeprowadzono ją techniką adekwatną do celów (problemów) badawczych oraz w warunkach zapewniających samorzut-ność i szczerość odpowiedzi osób badanych. Istotna jest też poprawność instrukcji poprzedzającej zgłaszanie swych wyborów. Zaznacza się w niej m.in., aby wybory zarówno pozytywne, jak i negatywne dotyczyły wyłącznie członków danej grupy i nie pomijano wśród nich osób aktualnie nieobecnych oraz by wymieniano ściśle określoną lub dowolną liczbę nazwisk. Otrzymany w ten sposób materiał badawczy - zwłaszcza za pomocą techniki socjometrycznej w wersji klasycznej - wymaga wnikliwej analizy graficznej i ilościowej (por. M. Pilkiewicz, 1963,1973c, 1973d).

5. Metoda sondażu diagnostycznego

W porównaniu z zaprezentowanymi wcześniej metodami badań pedagogicznych mało na ogół trafna i rzetelna jest metoda sondażu diagnostycznego. Jednak może się okazać wielce przydatna poznawczo, o ile jest stosowana z umiarem i łącznie z wykorzystaniem innych bardziej wiarygodnych metod postępowania badawczego. Ma do spełnienia szczególną rolę w badaniach jakościowych, ale na pewno nie wyłączną.

Metoda sondażu diagnostycznego najczęściej znajduje swe zastosowanie w badaniach za pomocą ankiet, rozmowy i wywiadu. Badania te stanowią podstawowe jej techniki badawcze.