83560 IMGA82 (2)

7. Warzywa psiankowate

7.1.    Pomidor — Lycopersicon esculentum L.

7.1.1.    Znaczenie gospodarcze

Rozwój warzywnictwa szklarniowego byt w Polsce przez wiele lat ściśle związany z rozwojem uprawy pomidora. Uprawę tę systematycznie przyspieszano w szklarniach ogrzewanych, aby pierwsze owoce zbierać juz na początku kwietnia, jak również opóźniano. zęby zapewnić dostawy świeżych owoców nawet w drugiej połowie grudnia.

Obecnie z kilku przyczyn. m.in. z powodu bardzo znacznego wzrostu cen paliw i energii. nie przewiduje się dalszego wzrostu powierzchni uprawy pomidora w pomieszczeniach ogrzewanych, ale pomimo tego podaż owoców szklarniowych z pewnością będzie rata dzięki wprowadzaniu nowych, bardziej przystosowanych do tego rodzaju produkcji odmian i wydajniejszych technologii uprawy Należy się natomiast liczyć ze wzrostem powierzchni uprawy pomidora w nie ogrzewanych tunelach foliowych. Produkcja w tych pomieszczeniach będzie musiała zaspokoić popyt w okresie letnim i wczesno-laaaennym. W zależności od przebiegu pogody wielkość produkcji pomidorów z uprawy potowej w poszczególnych latach jest bardzo zróżnicowana, lecz nawet w latach po-myślnych dla polowej uprawy pomidora, owoce w pierwszej klasie jakości uprawiane w tunelach zawsze znajdą zbyt po cenach opłacalnych dla producenta.

7.1.2. Wartość biologiczna

Zawartość składników odżywczych w owocach pomidora z uprawy pod szkłem i folią przedstawiono w tabeli 7.1. Podane wartości dotyczą owoców całkowicie dojrzałych na krzaku. Pomidory zbierane wcześniej, w stanie ..zapalonym", mają na ogół znacznie mniejszą zawartość karotenu i cukrów. Ilość witaminy C jest uzależniona od nasłonecznienia w ciągu kilku dni przed zbiorem (tab. 7.2). Przy wybarwianiu się owoców do pełnej dojrzałości w czasie magazynowania lub transportu zawartość witaminy C może obniżyć się nawet o 40%. Wybarwienie się owoców wynika z tworzenia się w nich P-karotenu — barwnika, będącego prowitaminą A

Owoce dojrzałe stają się bardzo miękkie i tracą przez to nie tylko wartość handlową, lecz również smakową, ponieważ wzmaga się proces przemiany cukrów w kwasy organiczne. Maleje także zawartość witaminy C.

Wartość biologiczna świeżych owoców jest znacznie wyzsza od produktów przetworzonych. np. przecierów, past lub soków pitnych. Dlatego tak dużą wagę przywiązują

Tabela 7.2. Nasłonecznienie a zawartość witaminy C w owocach pomidorów dojrzałych na roślinie odmiany Pillnit-zer Hellfrucht uprawianej pod szkłem (wg Pudelskiego 1960)

Termin zbioru owoców	Liczba godzin nasłonecznienia w ciągu 5 dni poprzedzających zbiór	Średnia zawartość witaminy C w owocach w mg
9.V1	53,9	10,78
15.VI	24,8	4.73
18.YI	45,0	1012

Tabela 7.1. Średnia zawartość składników odżywczych w 100 g świeżej masy owoców pomidora z uprawy pod szkłem lub folią (wg Geisslera 1985) _

Składniki odżywcze	Zawartość w %	Witaminy i składniki mineralne	Zawartość w mg
Woda	94J	kwas askorbinowy (witamina Q	18
Błonnik	0,73	karoteny (prowitamina A)	03
Cukry	2,4	ryboflawina (witamina BJ	004
Sutko	04	aneuryna (witamina B()	006
Tłuszcze	033	amid kwasu nikotynowego
Kwasowość ogólna	33 mval	witamina PPl	os
		wapń (Ca)	26
		żelazo (Fe)	M2

się do spożywania przez możliwie długi okres świeżych owoców, zwłaszcza wyprodukowanych na miejscu, gdyż tylko wtedy istnieje możliwość zbierania owoców w fazie najwyższej wartości biologicznej i szybkiego dostarczenia ich na rynek.

7.1.3. Czynniki wzrostu i ich regulacja w pomieszczeniach

71.3.1. Temperatura

Pomidor, jako roślina pochodząca z Ameryki Środkowej i Południowej, ma duże wymagania termiczne. Mimo prac hodowlanych, prowadzonych od ponad 100 lat uprawiane pod osłonami odmiany nadal nie znoszą dłużej trwających spadków temperatury po niże[10^cC. Niska temperatura powoduje bo-wiem wyraźne zahamowanie wzrostu, zniekształcenia i zanik stożków wzrostu, silne antocyjanowe przebarwienia spodniej strony liści i częściowo łodyg, a przy niedoborze światła także zaburzenia w rozwoju kwiatostanów. W tak niskiej temperaturze nie dochodzi również do zapłodnienia kwiatów. Krótkotrwałe, tj. parogodzinne, spadki temperatury nawet do 0°C nie powodują ujemnych skutków we wzroście i rozwoju pomidora.

W okresie dojrzewania owoców szkodliwy jest częsty lub dłużej trwający wzrost temperatury ponad 32°C. gdyż hamuje tworzenie się w owocach barwników — likope-nu i karotenu. Na przegrzanych owocach powstają żółte plamy, przez co pomidory tracą wartość handlową i w znacznej części również smakową. W temperaturze ponad 35'C nie kiełkuje pyłek i rośliny zrzucają kwitnące w tym okresie kwiaty. Zjawisko to dość często występuje w słoneczne dni. nawet wiosną, kiedy zbyt późno rozpocznie się wietrzenie szklarni lub tuneli foliowych, zwłaszcza w upalne, letnie dni, kiedy samo wietrzenie nie może odpowiednio obniżyć temperatury w pomieszczeniach produkcyjnych. Temperatura ponad 40'C powoduje nagły spadek turgoru i nieodwracalne więdnięcie wierzchołków roślin. Odpowiednia temperatura dla wzrostu i rozwoju pomidora, w zależności od intensywności światła oraz wilgotności podłoża i powietrza, zawiera się w granicach 12—32°C.

Optymalna temperatura podłoża do kiełkowania nasion pomidora wynosi 28—30. a po skiełkowaniu 20—25⁹C. Temperatura powietrza w okresie kiełkowania powinna