87364 P1210004

4

Józef Kostrzewski

przedstawiciele innych nauk z różnych ośrodków. Z prehistoryków zagranicznych przybyli prof. dr. Wilhelm Unverzagt, dyr. Państwowego Muzeum Prehistorycznego w Berlinie, prof. dr. Ernst Sprockhoff, dyr. Państwow. Muzeum Archeologicznego w Moguncji (Romisch-Germa-nisches Centralmuseum), i mgr. I n d r e k o , z Tartu (Estonja). Poza tern zaszczycili Biskupin swą obecnością Jego Eminencja Ks. Kardynał Prymas Hlond, Jego Eminencja Ks. Kardynał Kakowski, Ich Ekscelencje Ks. Ks. Bisktipjg Laubitz, Gawlina, Radońskir Toma k a oraz Wizytator Apostolski Ks."Krauze z Charbina, Jego Magnificencja P.^ektor U. P. dr. Stanisław R u n g e, dalej Bwczesny P. Wojewoda Poznański dr. Kwaśniewski, obecny P. Wojewoda Poznański Tiar uszewski, P. Wojewoda Pomorski K i r t i k I i s, P. Gen. Thomme, dowódca O. K. Vlł, dr. Stanisław Michalski, dyr. Funduszu Kultury Narodowej, dr. M. Po Tl a k, Kurator Okręgu Szkolnego Pozn., P. mec. Be-gale, Starosta Krajowy Poznański, P. dr. R e -mer, gen. konserwator zabytków sztuki z Warszawy, P. Barciszewski, Prezydent m. Bydgoszczy, P. dr. Nikodem Pajzderski, dyr. Muzeum Wielkopolskiego i t. d.

5. Środki finansowe.

W r. 1934 koszt badań w Biskupinie wyniósł około 2700 zł, w r. 1935 przekroczył 30000 zł. Pokrycie tak znacznych wydatków umożliwiła nam przedewszystkiem dotacja Okręgowego Biura Funduszu Pracy w Poznaniu na opłacenie bezrobotnych, zajętych przy odkopywaniu osady w sumie 12500 zł, dalej zasiłek Funduszu Kultury Narodowej w sumie 3000 zł na wydatki naukowe związane z badaniami, subwencje Senatu Uniwersytetu Poznańskiego w kwocie 3998 zł i zasiłki osób prywatnych i instytucyj w sumie 4074 zł. Ważnem źródłem dochodu były też opłaty wstępu za zwiedzenie wykopalisk, które dały 5006,60 zł, sprzedaż broszur p. Jana Żurka p.t. Wenecja i Biskupin oraz pocztówek z widokami osady bagiennej i znalezionych w niej zabytków. Wszystkim ofiarodawcom składamy niniejszem gorące podziękowanie za umożliwienie nam przeprowadzenia badań. Szczegółowe sprawozdanie finansowe z Wyszczególnieniem wszystkich ofiarodawców załączamy na końcu niniejszej pracy.

II. Główne wyniki badań.

1. Położenie i charakter osady.

Osada przedhistoryczna, badana przez Instytut Prehistoryczny Uniwersytetu Poznańskiego, leży na długim półwyspie, wrzynającym się od południa w jezioro Biskupińskie (tabl. I a). Półwysep ten wystaje obecnie do 1,5 m ponad wody jeziora. Przy nasadzie, od strony południowej, zaznacza się podługowate podwyższenie, przez orkę znacznie obniżone, stanowiące ostatni ślad istniejącego tu ongiś wału poprzecznego, broniącego dostępu od lądu, | nieco słabsza wyniosłość towarzyszy wschodniemu brzegowi półwyspu. Osada biskupińska należy do mało zna-' nego typu „osad bagiennych", zbudowanych na powierzchni bagna. Nie jest to więc osada nawodna, wzniesiona na pomoście z pali, wbitych w dno jeziora (palafit), lecz osiedle lądowe, jakkolwiek ^zbudowane na gruncie grząskim, wilgotnym. Powodem wybrania takiego terenu niehigienicznego, pełnego wyziewów niezdrowych, rojącego się od komarów i stanowiącego nieszczególny grunt budowlany, były niewątpliwie względy obronnne. Tylko przykra konieczność, obawa przed najezdnikami, mogła zmusić naszych przodków do osiedlenia się w miejscu tak nie-korzystnem dla osadnictwa. Półwysep już z natury trudno dostępny, broniony od strony lądu bagnami, dla skuteczniejszej obrony otoczono jeszcze wkoło wałem drzewno-ziemnym, zbudowanym wzdłuż brzegu jeziora i bagna. Wrogiem, przed którym chroniono się w warowni biskupińskiej, była ludność prawdopodobnie prabał-tyjska, mówiąca językiem podobnym jak dzisiejsi Litwini i Łotysze oraz wymarli Prusowie i Ja-dźwingowie. Ludność ta grzebała swych zmarłych w kamiennych grobach skrzynkowych o charakterze rodzinnym i stąd określamy ją jako ludność grobów skrzynkowych. W okresie, w którym zbudowano naszą warownię, t. zn. na przełomie epoki bronzowej i żelaznej, rozpoczął się napór tej północnej kultury grobów skrzynkowych ku południowi, na obszary zajęte przez ludność cmentarzysk popielnicowych kultury łużyckiej, w której upatrujemy Prasłowian. Ludność tubylcza Wielkopolski, Kujaw i Ziemi Chełmińskiej, zagrożona w swym bycie, zaczyna budować grody warowne dla obrony przed najeźdcami. Powstaje w tym czasie całe pasmo obronne tych grodów, ciągnące się od zachodnich krańców Wielkopolski aż poza Wisłę. Dotychczas stwierdzono istnienie takich osad obronnych w Komorowie, w pow. szamotulskim (na wyspie jeziora bytyńskiego), w Czeszewie, w pow. wągrowieckim, w Jankowie, w pow. mogileńskim (na wyspie jeziora pako-skiego), na wyspie Rzempowie pod Kruświcą, w Kownatach-Wilczynie, w pow. konińskim (dawniej słupeckim) i w Tarnowie pod Pyzdrami w tymże powiecie. Kilka z tych grodów, mianowicie w Czeszewie, Jankowie i Kruszwicy ma charakter osad bagiennych, podobnie jak osada w Biskupinie.

W chwili zakładania osady biskupińskiej poziom wody w jeziorze był niewątpliwie znacznie niższy niż obecnie, jak wynika z faktu, że część osady wraz z częścią wału obronnego i falochronu znajduje się obecnie pod wodą (por. plan schematyczny ryc. 2), a także ogniska i podłogi chat przybrzeżnych nawet w ubiegłym, wyjątkowo suchym roku (1935) znajdowały się poniżej poziomu wody jeziora i musiały być dla narysowania i sfotografowania dopiero osuszane przez wypompowanie wody. A trzeba uwzględnić jeszcze fakt, że wskutek pogłębienia przed kilku laty koryta rzeczki Gąsawki, prze-