MIĘSNIE PRĄŻKOWANE 129
trach sześciennych, linia przerywana — ilość wydzielonego dwutlenku węgla a linia ab czas drażnienia. Godny zanotowania jest szczegół, stale spotykany w tych doświadczeniach, mianowicie wzmożenie oddychania trwa jeszcze bardzo długo po skończeniu skurczu mięśnia. Powstają widocznie w nim jakieś produkty, które następnie dopiero podlegają utlenieniu. Wpływ skurczów mięśnia na ogólną przemianę materyi będzie traktowany w rozdziale odpowiednim.
Poznaliśmy już cały szereg zmian, jakie się rozgrywają w mięśniu czynnym, widzieliśmy, że wtedy zachodzą w nim wzmożone procesy utleniania — wypada obecnie zapytać, jakie składniki mięśnia podlegają tym procesom: białka, węglowodany, czy tłuszcze? Innemi słowy, stawiamy pytanie, co jest źródłem energii mięśniowej, która przecie może powstawać tylko kosztem owych przemian chemicznych Niestety jednak odpowiedzi stanowczej do obecnej chwili na to pytanie dać nie możemy, pomimo olbrzymiego nakładu pracy, włożonego w zbadanie tego zagadnienia. Podług jednych zasadniczą rolę odgrywają przytem substancye bezazotowe (Fick i Wis-licenus). Inni upatrują źródło pracy mechanicznej w białku. Zresztą doświadczenia dotychczasowe, o których będzie mowa w rozdziale o przemianie materyi, rozstrzygnąć owej kwestyi nie mogą; ani substancye pokarmowe nie wchodzą bez zmian do mięśnia, ani też produkty rozpadu żywej zarodzi nie znajdują się bezpośrednio w moczu. Zdolności syntetyczne komórki zwierzęcej są większe niż dawniej przypuszczano i mięsień nawet z ciał białkowatych może tworzyć dla swych potrzeb ciała bezazotowe, odwrotnie zaś produkty azotowe jego działalności mogą być zatrzymane i dalej użyte w organizmie dla tworzenia związków o wiele więcej skomplikowanych.
Jeżeli mięsień drażnimy rytmicznie dostatecznie często, to po pewnym czasie widzimy, że skurcze stają się coraz słabsze i wreszcie zupełnie znikają, mięsień przestaje reagować na podniety mówimy wtedy, że jest znużony. O ile drażnienie przerwiemy na czas pewien, to stan ten stopniowo ustępuje — mięsień wypoczywa.
Fizjologia człowieka. 9