DSCN1887

wykluczają sie

..współzawodniczą"^{6 W/ajcmn,e} ~ raczej

..ogniskowej" roli ^Sobą; P^artncr?y k»m określonych reakdi^!? ^pr7cdc *****

np. kierownik katedr L ^pt'^stavv* ^zacho'^vań woju naukowego    ^{głÓNV7lie roz}

srsr

rŁr^{k,wania ki}~ 25

I Szmatka. UJ. Kraków

R K.. 1957. The Role-set Trohjenuiw

Socinlogical Theory, ..British Journal o!

•rzebieg życia społecznego Przykładowo, motoryzacja jest nie ty lko zmianą o cha-akterze technicznym, umożliwiającą ła-wiejsze poruszanie się w przestrzeni, lecz. akże zmianą społeczną. gdyż skutki tego wynalazku wnikają głęboko w sferę spoczną zarówno na płaszczyźnie zachowań cdnostkowych, jak i problemów makrospo-ccznych. David Lockwood 11964. s. 244] mianę społeczną ujmuje jako „tninstor-nacje rdzennego (wre) porządku instytu-jonalncgo społeczeństwa" Mlf sężs/e mz wskazane wc/eśmej Wynfla - mego źc nic wszystkie przekształcenia ucłJd/ńce W obrębie społeczeństwa mor-

lt uznać za zmianę społeczną

Niektóre zmiany dokonywać się mog4 v sposób niezauważalny Dlatego je

ras

/st zjawisk M •    społecznego.

Ta niewspótmiemość oczekiwań może praktycznie zakłócać realizację roli. Wskazuje się dalej na istnienie mechanizmów, zarówno strukturalnych, jak też indywidualnych. rozładowywania konfliktów i napięć w zespole ról i w samej roli (R.K. Merton 1957; W.J. Goode 1979], Są to: mechanizm wynikający ze zróżnicowania stopnia zaangażowania partnerów, mechanizm polegający na zróżnicowaniu władzy poszczególnych partnerów wobec osoby realizującej daną rolę. mechanizm wynikający z braku ciągłej obscrwowalności. a więc z braku nieustannej i jednoczesnej oceny wszystkich działań osoby w danej roli przez wszystkich jej partnerów, dalej, uświadomienie sobie przez partnerów ich niewspółmiernych oczekiwań i uzgodnienie przez nich bardziej racjonalnej strategii nacisków wobec osoby w danej roli, ograniczenie (jeśli jest to możliwe) zespołu swoich partnerów - rozerwanie relacji społecznych. Ponadto, jednostka hierarchizuje w swej świadomości poszczególne naciski i oczekiwania; przypisując im nierówną ważność ustala kolejność ich realizacji, uchyla się od spełniania jednych, działając na rzecz innych (M.P.)

Zob rola społeczna

literatura    . .

(ioode WJ. 1979. Ttona nafiifć w roli |" I Ne men ty mikrosocjologtl. ‘»P^rac 1 ,1‘

Ciology". nr X.    ,

Sflnaika J , 19X9. Mole tirukiury tpoiec

PWN. Warszawa

Zmiana społeczna 235

Zmiana obyczajowa, zob. obyczaj.

Zmiana społeczna, różnica między stanami danego zjawiska społecznego w dwóch przekrojach czasowych. Badanym zjawiskiem może być cały- system społeczny lub jakaś jego część. Przekrój czasowy może mieć po części charakter arbitralny, przyjęty przez badacza zależnie od potrzeb i możliwości, lub może wyodrębniać się w sposób ..naturalny". Ciąg zmian społecznych zachodzących w czasie określa się jako proces społeczny. Zmiana i proces społeczny to podstawowe elementy dynamiki społecznej oraz diachronicznych ujęć rzeczywistości społecznej. Zmiany mające charakter kierunkowy określa się jako rozwój społeczny.

Wszelka zmiana wywierająca wpływ na działania społeczne, stosunki międzyludzkie lub nawet stan świadomości społecznej jest zmianą społeczną Tak więc zmiany techniczne, gospodarcze, przyrodnicze itp ujmować można także jako zmiany społeczne wówczas, gdy wpływają one na