IMGP9621

działanie zderzające do zaszczepienia kultury jednostkom, ludzkim. „Kul-turą ^pbti^ode^s?^^zau^ską^,,    się nazy wać .sposób odczuwania; myśle

nia, urządzania sobię życia,właściwy tradycyjnie drobnemu mieszczaństwu. A^logicznie jpstz, „kulturą .burżuazyjną’^ ‘j2zy/ ,₁kultUrą proZeianackc{’’ —-przy czym, zależnie od postawy politycznej i własnej kultury, jedni dane określenia oceniają dodatnio, inni ujemnie. Ale zawsze' chodzi tu o kulturę jednostek, ą ouęo poziom cywilizacji. Pojęcie „modelu kultury” jest pojęciem pgólmejszym;; obejmującym zarówno model robotniczy i socjalistyczny, jak mieszczański czy rycerski. „Rewolucją kulturalną” nazwano w Chinach próbę zmiany ^psobu myślęma lndności i w tym celu niszczono formy cywilizacji, przywiązujące, jak sądzili przywódcy ęzy wykonawcy, do-ńły^P^ai Pódobnie rzecz, się ma ż >>pbUjyką- kulturalną”. .„Demokratyzacja kultury” w oczach- jej zwolenników jest upo-wszechniderd k^turalnpgo sppsohu myślenia, oceniania, życia; a w oczach przeciwników r— jest obniżeniem tego sposobu myślenia, odczuwania, życia do imriotnu^sżersżych mas: W każdym razie jest czymś, różnym od; szerzenia zdobyczy cywilizacji. Analogicznie jest z „kulturą masową”. „Dziedzictwo kulturalne” — to zespół myśli, uczuć, reakcji, przekazywanych przez poprzedników pokoleniom następnym;, zazwyczaj dziedzictwo to jest rozumiane dodatnio i łącąoie z dezyderatem, by^byłO' utrzymane; w każdym razie jestiCżymś różnym od odziędaczonej cywilizacji. :D,pść, że we wszyst-kich-jyph bardzo rozpowszechnionych sposobach mówienia utrzymane jest w ;za^dzię vtp różurnippipci    które w mniejszym tekście zostało

zaprpponowąne^ lNątomiasfc inaęzej wyraz rozumiany jest w zwrocie kultura .materialna”, niękiędy też w,, nazwie-.,^kultura ludowa”, oznaczając równięż^ńęc^i.n^t^ąln^,; jak sprzęty czy ozdoby wyrabiane przez arty?: stów ludowych: tu: słuszniej byłoby mówić o^cywilizacji.

Czy zaproponowane powyżej rozumienie wyrazów „cywilizacja’^-i„kultura” odpowiada ną??y^ ?v^cmjóm; :jęĄrkowym? A także czy jest potwierdzone przez słowniki, i encyklopedię? Na pierwsze pytanie możemy , stanowczo ódpowiedripć p.ozytyymię. A ńę drugie: żesjest tu przynajmniej . częściowo zgodą.

. Mała Encyklopedia* Powszechna PWN z r.. 1959 .„cywilizację” rozumie właśnie tak jakniniejsze rozważama; częśdowo teżępodobnie rozumie „kulturę" (,-pŁdpln^ć ;cęló^eg^^ztałtówania własnej osoby”); . jednakże tylko - częściowo, bo gdy nazywa kulturą róvmież „zbiorowy „dorobek; ludzkości’ ’, to- już rozumierzecz inaczej.. Podane wyżej’rozważania unikały.. takiego rozimńęnia_; kidtiiry, pb. pierwsze, dlatego; że jczyni on z ijkultury’’ wyraz dwuznaczny, a po; wtóre: zapjęrfe^    'kulturą ;Ui|cywllizącją.. ■

iv^ „Encyklopedia: Powszechna> PWN> (19.7Ś- -1976); przypomina, &5Ś, wiek miniony operował :zamiemue;tęmńbami ;i>kultma’? %,pywiliżacia” dza, że nasz wiek stara aę oddripiió .i^ znaczenie. Jako przykład takiego oddzielenia Encyklopedią podaje ^rozumienie kultury: jakó’i,,ulriądu; wąrr>

tości, norm i ideałów”. Niniejsza rozprawa nie jest daleka'od takiego rozu-ińienia, ale uważa za korzystniejsze nazywanie „kulturą” nie wartości, norm i ideałów, lecz mniejszego lub większego ich zrealizowania w jednostkach, grupach, instytucjach. Język posiada dość sposobów* by desygnaty realne przetłumaczyć na idealne.

!.^/:</P6między- kulturą a cywilizacją dokonuje się wymiana': jednostki p. wyższej kulturze przyczyniają się do postępu cywilizacji, a postępująca cywilizacja przyczynia się do podniesienia kultury innych jednostek. Teorie naukowe, doktryny filozoficznej wierzenia religijne, wchodzące do ideologii cywilizowanych społeczeństw, poczęły się dzięki kulturze uczonych, filozofów, proroków.Tndywidualne cechy tych jednostek w cywilizacji stały się ponadindywidualne?* anonimowe. -

Z rozważań powyższych, oddzielających cywilizację i kulturę, wypływa wniosek, że pozycję sztuki należy rozpatrzyć oddzielnie w cywilizaćji'i oddzielnie w kulturze. Przedtem należy jednak jeszcze wyjaśnić po jęcia sztuki i nauki.

§>2Tako uzupełnienie i przykład niech tu^: jeszcze hędZie rozpatrzona sprawa sztuki. Ale jeśli zbędne jest"dcwbdz^e ^n^^eń, na które wszyscy się godzą, to zbędne - jest dowodzenie, że Sztuka jest Składńikiem¹ i cywilizacji, i kultury!.-• Tli. SZTUKA. /

Dwadzieścia -pięć wieków zaćhodńięj historii zdążyło bardzo skomplikować pojęcie sztiddi- Długo! pojęcie to obejmowało wszelką produkcję wykonywaną według; regiił, łącząc tym samym sztuki >pięknef z rzemió^ słem. Dopiero czasy nowe usiłowały z zakresu tego wydzielić; sztuki sZcze^ gólne, takie jak malarstwo i arćMtektiue.muzyka' a taniec, poezja i wymowa, aby dla nich zarezerwować nazwę „sztuk”: 'Zadanie okazało się trudne. Sztuki w tym węższym Znaczeniu najczęściej defimowahó jako odtwórcze, ale nie było to trafne, bo takaś definicja nie obejmowała ani architektury, ani muzyki, a; nawet/części malarstwa i rzeźby!¹ Zdawano sobie sprawę z odrębności typK sźtuk/ ąię idługo^Wj- óćkębności -nie^umiano określić. > Definiowano&jĆ '-jakó sztuki • „szlachetne” albo'/,,operujące ‘ przenośniami”, ale i te próby okazały aę^;ńiey^śtarCząj£tce,^robejm6wafy bowiem' ljądź za szerbki,$bądż za'wąski Zakres/ludzkich wytworów:

IfśjWfreszcie w połowie XVIII- wieku' wysunięto potny śh że tym> co sztuki wyróżniaj -jest-piękno.^Pomysł ten przyjął się i sztuki zaczęto nazywać pięknymi, albo po prostu dla • sztuk pięknych^ rezerwowano; nazwę sztuk, to. znaczy: dla architektury, malarstwa, 'rzeźby, muzyki, tanbd_? -literatury pięknej. Taka była; koncepcja XVIII-u XIXj 'a także⁷ początków XX w.;

153