Kukułka1

H. Nauka o stosunkach międzynarodowych».

i sprawiedliwości w odniesieniu do jednostek ludzkich oraz ich grup (ze względu na wiek, płeć czy zawód), a następnie podpowiadanie tworzenia międzynarodowych norm ochrony praw człowieka. W ten sposób nauka przyczyniła się do sformułowania pewnych nakazów i zakazów postępowania ludzi i rządów w skali międzynarodowej. Nawiązując do myśli filozofów i prawników końca średniowiecza oraz Odrodzenia w sprawie zabezpieczania praw ludzkich, a także wyciągając wnioski z doświadczeń rewolucji społecznych i narodowo wyzwoleńczych czasów nowożytnych, nauka o stosunkach międzynarodowych utrwalała w świadomości społecznej przekonanie

0    potrzebie poszanowania wolności, równości i godności jednostek ludzkich na równi z poszanowaniem niepodległości, wolności i praw narodów do stanowienia o swoim systemie rządzenia. Wśród tych potrzeb ważne miejsce zajęła idea ochrony praw mniejszości narodowych i religijnych.

Szersze współdziałanie międzynarodowe na rzecz praw ludzkich spowodowały dopiero antyludzkie i antynarodowe doświadczenia II wojny światowej. Odpowiednie deklaracje i zobowiązania prawno- międzynarodowe w sprawie ochrony praw człowieka w systemie ONZ. Poczynając od preambuły i kilku artykułów Karty NZ (ark L 13, 55, 56, 62, 68), poprzez powszechną Deklarację Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 r. i Paktu Praw Człowieka z 16 grudnia 1966 r., doprowadzono do zawarcia kilkudziesięciu konwencji chroniących różne kategorie praw człowieka oraz stworzono międzynarodowe mechanizmy ochrony tych praw. Stanowią je komitety i organy pomocnicze ONZ (jak MOR UNESCO, UNICEF, UNHCR,~UNEP). Ocl 1946 r. działa Komisja Praw Człowieka ONZ. Od 1994 r. wprowadzono Urząd Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka. W 1998 r, utworzono wspominany już Międzynarodowy Trybunał Kamy, aby odstraszał przed naruszaniem praw człowieka. Były także podejmowane regionalne wysiłki na rzecz ochrony praw⁷ człowieka, zarówno w Europie (Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka z 4 listopada 1950 r., działalność Rady Europy i Unii Europejskiej), jak i poza Europą (w systemie międzyamerykańskim

1    w ramach Organizacji Jedności Afrykańskiej),

Warto podkreślić, źe w epoce ONZ' również pokój zaczął być traktowany jako podstawowe prawo człowieka, Prawo do pokoju, tzn. największego dobra człowieka, warunkowało bowiem realizację prawa do życia, do przetrwania, do trwałego rozwoju oraz do możliwości przejawiania swojej tożsamości jednostek i grup ludzkich. Dlatego pokój wiązały z prawami człowieka różne dokumenty międzynarodowe: uchwała Międzynarodowego Czerwonego Krzyża z 1948 r„ deklaracja ONZ o postępie społecznym i rozwoju z grudnia 1969 r, rezolucja Komisji Praw Człowieka z 1976 r., deklaracja ONZ o prawie do rozwoju z 1986 r„ deklaracja ONZ o wychowaniu społeczeństw w duchu pokoju z grudnia 1978 r. i wiedeńska deklaracja Światowej Konferencji Praw Człowieka z czerwca 1993 r.

Po zakończeniu „zimnej wojny'⁵ pojawiło się wiele konfliktów międzyetnicznyeh i religijnych na różnych obszarach świata, W ich toku dochodziło do masowych naruszeń praw człowieka. Dla zaradzenia temu zjawisku rozwinęła się praktyka wysyłania misji pokojowych i interwencji humanitarnych. Ogólnym kryterium oceny każdej interwencji humanitarnej było zmniejszanie liczby ofiar i zwiększanie szans realizacji praw człowieka.

Trzecim przejawem humanizmu nauki o stosunkach międzynarodowych jest poznawanie i uczenie możliwości przyczyniania się do polepszania materialnych warunków bytowania jednostek i społeczeństw na poszczególnych obszarach globu. Wyrazem tego są wskazania i uzasadnienia regionalaości celowo organizowanych przedsięwzięć międzynarodowych na rzecz przezwyciężania nędzy, biedy i niedorozwoju w różnych rejonach świata. Uzupełniają je także publikowane dane. analizy i wnioski w sprawie zróżnicowania sytuacji kobiet i młodzieży na poszczególnych kontynentach i w różnych krajach. Alarmująco zostały odebrane w 2002 roku opublikowane przez Międzynarodową Organizację Pracy i przez UNICEF fakty, że w tymże roku ponad 211 min dzieci poniżej 14 lat było zmuszonych do pracy, a w krajach Afryki środkowej i zachodniej nie ustawał handel dziećmi-niewoinikami. Na tym tle musiały się nasilać międzynarodowe badania i towarzyszące im działania w sprawne

45