Kukułka
6

O, Nauka o stosunkach międzynarodowych...

wodowych uczonych, Bardzo długo słowo „nauka” oznaczało poznanie i wiedzę w ogóle (greckie „episteme” i łacińskie „scientia”). Dla Platona ideałem wiedzy naukowej .była „teoria” utożsamiana z kontemplacją. Arystoteles uważał, że nauka obejmuje to, co konieczne i wieczne, a więc prawdę absolutną. W średniowieczu prawdę absolutną głosiła religia chrześcijańska. Słowo „teologia” oznaczało naukę o poznaniu Boga, tzn. prawdy transcendentnej. W okresie Odrodzenia uznano, że wiedza boska jest niedostępna człowiekowi, który powinien poznawać i wyjaśniać realną rzeczywistość, nie uciekając się do „hipotezy” Boga. Tendencję tę wzmocnił rozwój matematyki i nauk eksperymentalnych (ścisłych). Dlatego pojęcie „nauka” kojarzyło się coraz bardziej ze sposobem zdobywania wiedzy, aniżeli z jej przedmiotem.

Od XVII wieku, a zwłaszcza od upowszechnienia się fakultetów nauk ścisłych i humanistycznych, wprowadzonych po napoleońskiej reformie uniwersytetu paryskiego (od 1809 roku), termin „nauka” zaczął oznaczać szczególny i uprzywilejowany sposób poznania, odnoszącego się do konkretnej rzeczywistości. Za uczonego uznawany był ten, kto dużo wiedział na temat tej rzeczywistości, a posiadana przez niego wiedza umożliwiała mu znajdywanie wartości i prawd oraz mądrości i harmonii na tle tej rzeczywistości.

W czasach nowożytnych i najnowszych w ramach poszczególnych dyscyplin naukę zaczęto utożsamiać z ich epistemologią (izm nauką o danej dziedzinie wiedzy) lub gnoseologią (tzn. nauką o poznaniu danej dziedziny rzeczywistości). W encyklopediach i słownikach znajdujemy już różne definicje pojęcia „nauka”,

W sensie historycznym socjologia za naukę uznała specyficzną formę świadomości społecznej danego czasu, ukształtowaną historycznie oraz ciągle i metodycznie rozwijającą się, a przekazywaną z pokolenia na pokolenie i tworzącą ważną dziedzinę kultury.

W sensie funkcjonalnym nauka stanowi proces takich działań ludzkich, które zmierzają do obiektywnego i adekwatnego poznania określonej rzeczywistości oraz tworzenia systemu wiedzy o niej wraz. i. instrumentarium, służącym do penetrowania tej rzeczywistości. W tym sensie nauka obejmuje więc wszystkie czynności hadaw-cze oraz metody i techniki, które prowadzą do rozwoju zakresu danej dziedziny wiedzy.

W sensie instytucjonalnym przez naukę rozumie się odrębną specjalność poznawczą oraz wyodrębniony kierunek nauczania i studiowania. Podstawą instytucjonalnego traktowania nauki jest określony system (jako całość sprzężonych ze sobą elementów) prawdziwych metod i technik uzyskiwania adekwatnej wiedzy o tym przedmiocie.

Cechy adekwatnego poznania naukowego, a zatem i nauki, obejmują: obiektywność, zgodność z uznanymi metodami, twórczy charakter twierdzeń i intersubiektywną sprawdzalnego (przez różnych badaczy w ramach danej specjalności). W efekcie takiego poznania nauka spełnia, w węższym lub szerszym zakresie, funkcje diagnostyczne (przedstawiania wiedzy o stanie danego przedmiotu), prognostyczne (antycypujące przyszłe stany rzeczy), instrumentalne (wskazujące środki i sposoby osiągania zamierzonych celów) i humanistyczne (zaspokajające intelektualne potrzeby, aby kształtować racjonalny pogląd na dany przedmiot).

Od przełomu XIX i XX wieku pojęcie „nauka” stało się synonimem badań, dociekliwości, i dokładności poznania. Filozof Karl Ja-spers (1883-1969), wielki przeciwnik hitleryzmu i miłitaryzmu niemieckiego, definiował naukę jako .wiedzę metodyczną, której treść w sposób przymuszający jest zarazem pewna i powszechnie ważna”.

W drugiej połowie XX wieku długo i poważnie debatowano czy istnieje nauka o stosunkach międzynarodowych. Przeważył pogląd, że jeśli wiedza o stosunkach międzynarodowych ma rzeczywiście tworzyć „naukę”, to musi ona tworzyć szeroki system wiedzy naukowej o rzeczywistości międzynarodowej. Nauka ta musi badać zjawiska i procesy życia międzynarodowego dokładnie i metodycznie. Musi zatem dochodzić do stwierdzania ich prawdziwości i przyezy-nowości oraz do wyjaśniania rządzących nimi prawe

Nikt dziś nie wątpi, że nauka o stosunkach międzynarodowych obejmuje nie tylko badania, lecz także kształcenie i studiowanie. Idzie bowiem o wprowadzanie uczących się w tajniki tego najszerszego systemu wiedzy humanistycznej na odpowiednich wydziałach uczelni i w instytutach naukowych. Szeroki system wiedzy nanko-

35