Kukułka4

Ił. Nauka o stosunkach między narodowych...

Wright Quincy. The Study w International Relafions, New York

1955,

Troyes y Serra Antonio, La teoria de las relacwnes internocionciles como sodo logia.. Madrid 1963.

III, Czynniki rozwoju i zmienności stosunków międzynarodowych

1- Systematyzacja czynników

Z treści 1 rozdziału wynika, ie stosunki międzynarodowe są najszerszą i najbardziej skomplikowaną dziedziną stosunków społecznych. Rozwój, zmienność i ewolucja tych stosunków zależą od wielości oraz różnorodności działań i interakcji wzajemnych wszystkich ich uczestników. Na przebieg, zakres, intensywność i dynamikę owych działań i interakcji wpływają rozmaite czynniki.

Dłuższa i wnikliwa obserwacja rzeczywistości międzynarodowej wskazuje, że uwzględnianie i wykorzystywanie różnych grup czynników zależy przede wszystkim od podmiotowych uczestników stosunków międzynarodowych (państw, organizacji i instytucji międzynarodowych). Znaczenie pewnej grupy czynników zależy od pozycji i wartości podmiotowych uczestników stosunków międzynarodowych (gospodarka, technologia, kultura, zasoby naturalne itp.). Niektóre z czynników mają charakter świadomościowy (jak ideologie, koncepcje, doktryny czy programy), inne zaś jawią się jako realne i rzeczowe (jak geografia, klimat, bogactwo czy bieda). Można też wyróżnić czynniki wpływające na życie międzynarodowe w sposób trwały lub długotrwały jak również takie, które zaznaczają swą obec-ność tylko w pewnych fazach procesów działań i interakcji międzynarodowych.

Ze względu na wielość i różnorodność czynników rozwoju i zmienności stosunków międzynarodowych, jak też wynikającą stąd potrzebę oceny ich wpływu na dynamikę stosunków międzynarodowych, wyłania się konieczność ustalenia kryteriów porządkowania t systematyzowania tych czynników. Kryteria te mogą być rozmaite. Każdy ze znanych podziałów opiera się na innym kryterium (czasowym, przestrzennym, materialnym, Judzkim, strukturalnym lub

51