Kukułka8

V. Uczestnicy stosunków międzynarodowych I leli atrybuty

Znajdują one wyraz zwłaszcza w rozumieniu i rozwoju zjawisk kwestii narodowej, nacjonalizmu, internacjonalizmu, interesów narodowych, walk narodowowyzwoleńczych,, sprzeczności i konfliktów narodowych.

Od czasów Wielkiej Rewolucji Francuskiej z końca XVflI wieku torowała sobie drogę zasada równości narodów na wzór równości jednostek ludzkich. Na tej zasadzie oparta została zasada równości państw. Z zasady suwerenności narodów wynika także obowiązek wzajemnego ich szanowania; honor własnego narodu wymaga szanowania honoru innych narodowe Wymóg uznawania przez inne narody instytucji politycznych, gospodarczych i społecznych naszego narodu jest uzasadniony tylko pod warunkiem analogicznego uznania przez nas ich instytucji. Tego rodzaju uznanie zakłada również tolerowanie wzajemnych odmienności,

Zasada równości narodów oznacza, że ich prawa i wzajemne obowiązki powinny być zrównoważone i proporcjonalne. Nie powinno też być asymetrii między korzyściami a świadczeniami. Powinna natomiast być stosowana zasada wzajemności w regulowaniu sytuacji mniejszości w różnych krajach, aby nie by to poczucia krzywdy i nierównego traktowania. Inaczej było np. z tzw, małym traktatem wersalskim, obciążającym jednostronnie Polskę i stwarzającym korzyści dla Niemiec,

Z 'Zasady równości i suwerenności narodów wynika, że każdy naród dąży do zajmowania jednolitej postawy na zewnątrz oraz do określania jednakowego stosunku do innych .narodów. Naród współżyjący na swoim terytorium z mniejszościami narodowymi nie może dopuścić, aby ich odmienne postawy wobec zjawisk międzynarodowych uniemożliwiały rnu zajęcie jednolitej postawy w najdogodniejszym czasie. Jeśli nawet w niektórych krajach istnieją aktywne mniejszości narodowe lub grupy cudzoziemskie (z angielska zwane „łobbies”). to nie są one uprawnione do podważania instytucji wyłonionych przez naród dominujący. Charakterystycznymi przykładami tego rodzaju pozycji jest np. lobby izraelskie czy tajwańskie w USA, lobby algierskie we Francji czy lobby tureckie w Niemczech,

Przypadki gorszego traktowania jednych narodów przez inne, a zwłaszcza skrajnego ucisku i wyzysku narodowego oraz niedopusz-czarna do samostanowienia narodowego rodziły zawsze tzw. kwestie narodowe o znaczeniu międzynarodowym. Wzmagały one nienawiść i uprzedzenia między narodami. Najostrzej zaznaczyły się w przypadkach podbojów, rozczłonkowania lub okupacji terytorium narodowego przez inny naród; który rościł sobie prawo do panowania nad cudzą ojczyzną i do podporządkowania sobie jej prawowitych mieszkańców. Do najbardziej znanych przykładów kwestii narodowych można zaliczyć kwestię polską i irlandzką w XIX wieku czy kwestię palestyńską i kurdyjską w XX wieku,

Każda kwestia narodowa absorbuje uwagę innych narodów, podlega ich ocenie i ustosunkowaniu się. Im wyższa jest faza i skała rozwoju danej kwestii narodowej, tym mniej jest ona obojętna dla innych narodów i tym bardziej dzieli ich na sprzymierzeńców i przeciwników, Historia uczy, że do rozwiązania kwestii narodowej prowadzi wyzwolenie oraz samostanowienie narodu uciskanego i wyzyskiwanego. Cały proces dekolonizacji świata był w tym sensie wielkim procesem rozwiązywania kwestii narodowych. W następstwach swoich został on związany z procesami demokratyzacji życia społeczeństw i stosunków międzynarodowych. Zwyciężanie demokracji w obrębie wspólnot narodowych prowadziło bowiem do likwidacji przywilejów i ograniczeń narodowych oraz ułatwiało realizację zasad demokratycznych w stosunkach między narodami.

Rozwój procesów narodotwórczych .1 rozwiązywanie kwestii narodowych w XX wieku tworzyło impulsy dla rozwoju ideologii narodowych. Najwcześniejszą i najszerszą jest ideologia nacjonalizmu. We wczesnej fazie rozwoju państw narodowych oznaczała ona postulowanie pielęgnacji więzi kulturowych i umacnianie-przy ich'pomocy konsolidacji narodowej. Stopniowo nacjonalizm stawał się ideologią polityczną, akcentującą sprawy niepodległości narodowej i samostanowienia państwowego, albo przynajmniej autonomii językowej, religijnej i politycznej. Ogólnie pojęcie „nacjonalizmu” utożsamione zostało z manifestowaniem zewnętrznym świadomości i rozwoju cywilizacyjnego wspólnoty narodowej. W tym sensie ideologia ta ma charakter twórczy. Ale w XX wieku pojawiły się też jej odmiany wsteczne, głoszące mistyczną koncepcję narodu, akcji mię-

103