Kukułka9

V. Uczestnicy stosunków międzynarodowych i ich atrybuty

dzynarodowych pod flagą „misji cywilizacyjnych”, segregacji rasowych typu faszystowskiego czy apartheidu. Zyskały one wspólne miano szowinizmu narodowego, który szerzy pogardę i nienawiść do innych narodów.

W stosunkach międzynarodowych przełomu XX i XXI wieku górę wzięły tendencje narodowe nad tendencjami ponadnarodowymi i kosmopolitycznymi, Można je zaobserwować w różnych regionach świata. Wszędzie przeważa pojmowanie nacjonalizmu jako ideologii wyjaśniającej i uzasadniającej istnienie narodu, manifestującej postawę lojalności wobec swojego narodu, a zarazem poszanowanie osobowości wszystkich narodów, Na tym tle lansowana przez ośrodki marksistowskie w drugiej połowie XX wieku ideologia internacjonalizmu została interpretacyjnie zawężona tylko do akcentowania rosnącej współzależności narodów w skali międzynarodowej. Bywa też kojarzona z dawnymi ideałami panamerykanizmu, panafrykaiiiz-mu i panarabizmu.

Nacjonalizm uzasadnia interes narodowy, kreśli jego wizje i służące, mu potrzeby, zarówno aspiracyjne jak operacyjne. Jest też, zależnie od zmieniających się okoliczności, wykorzystywany przez przywódców narodowych oraz przez grupy społeczne, zawodowe i polityczne. Od nich zależy czy wyznawana przez nich ideologia nacjonalizmu sprzyja rodzeniu się i zaostrzaniu sprzeczności, między narodami czy też zapobiega im i łagodzi je.

2. Państwa

Państwa należą do grupy wtórnych (po narodach) uczestników podmiotowych stosunków'' międzynarodowych. Są to zarazem uczestnicy najważniejsi oraz mający największy wpływ na rozwój i ewolucję stosunków międzynarodowych. Ich wiodąca rola w życiu międzynarodowym jest wynikiem równoległego oddziaływania czterech cech ich istnienia i aktywności.

Po pierwsze, państwa są jednostkami politycznymi najwyższego rzędu, składającymi się z terytorium, ludności i władzy. Ich terytoria są oznaczone granicami. Granice te obramowują istotę wewnętrzną państw oraz: tworzą, linie krzyżowania się procesów internacjonalizacji i internalizacji życia społeczeństw. Tworząc najbardziej statyczny element podłoża stosunków międzynarodowych, granice stabilizują odróżniające państwa cechy ilościowe i jakościowe, ich tożsamości i współzależności.

Po drugie, przynależność państwowa ma dla wszystkich jednostek i grup społecznych charakter absolutny (gdyż apatrydzi czy tzw. bezpaństwowcy są wyjątkami). Państwa są także pośrednikami udziału jednostek i grup społecznych w stosunkach międzynarodowych, które dzięki temu pośrednictwu stają się coraz bardziej pluralistyczne. Ponadto przynależność państwowa ma wpływ- na"'życie i perspektywy rozwoju swoich obywateli poprzez przyczynianie się do utrwalania tub podważania określonego ładu międzynarodowego oraz współtworzenia stanów pewności (bezpieczeństwa) lub niepewności międzynarodowej.

Po trzecie, państwa są'najbardziej zorganizowanymi, dynamicznymi i wpływowymi podmiotami stosunków międzynarodowych. Są zarazem promotorami rozwoju, funkcjonowania i ewolucji stosunków międzynarodowych. Mają też największy wpływ na ich regulowanie.

Po czwarte, stosunki między państwami stanowią główną oś stosunków międzynarodowych, gdyż mają one prymat wśród stosunków między pozostałymi uczestnikami podmiotowymi życia międzynarodowego (organizacjami, ruchami, partiami, korporacjami i in.). Determinują bowiem charakter, kierunki, zakres i klimat polityczny, jak też określają ramy normatywne i. uwarunkowania rzeczowe wszystkich pozostałych stosunków. Status jedynych suwerennych podmiotów stwarza państwom uprzywilejowaną pozycję ich wzajemnym stosunkom na tle stosunków niepaństwowych czy pozapaństwowych. Dlatego w nauce o stosunkach międzynarodowych najwięcej miejsca zajmują stosunki międzypaństwowe.

Powstawanie państw wiązało się zwykle z wewnętrznymi procesami narodowo-społecznymi, w rezultacie których ludność wyłaniała rząd, który obejmował władzę na określonym terytorium. Nieliczne były przypadki powstawania państw na zasadzie tzw. konces ji ob-