IMG63 (5)

GALATKJA 110

się powodem wojny niiędzy Latynami a Trojanami, Galacsus usiłował pogodzić zwaśnione strony, lecz nie udało mu się to i sam zginał, an

Vei». Am VII535; 575.

GALA TEJ A (TaAdtsicO-mit zna dwie postacie noszące to imię, którego etymologia wywodzi się z bieli mleka (po grecku ydXa).

I. Córka Nereusa. boginka morska, występująca w ludowych mitach sycylijskich. Gnlatcja. dziewczyna o białej skórze, mieszkanka spokojnego morza wzbudziła miłość Polifema, sycylijskiego cyklopa o odrażającej postaci. Lecz nie jest mu wzajemna, gdyż kocha Akisa, syna boga Pana (łub według latyńskiej tradycji Fauna), i nimfy. Pewnego dnia, gdy Galatcja spoczywała na wybrzeżu morskim w objęciach kochanka, Polifcm zaskoczył ich i, mimo że Akis usiłował uciekać, został zmiażdżony odłamem skalnym rzuconym przez cyklopa.

Galatcja przywróciła kochankowi naturę jego matki, nimfy, i przemieniła go w przejrzysty strumień. Niektórzy przypisują związkowi Polifema z Galateją potomstwo: trzej ich synowie. Galas. -» Keltos i — II-lyrios, mieli dać nazwę trzem szczepom, Galatom, Celtom i Uli roni ( -» hasło następne). Możliwe, że jakaś bezpośrednio dziś nam nie znana wersja mitu Galatei mówiła o wzajemnym uczuciu Polifema i nereidy.

2. Inna Galatcja, rodem z Krety, córka niejakiego Eurytiosa. małżonka Lamprosa, z dobrego rodu, lecz ber majątku, mieszkańca miasta Fąjstos. Lampros wiedząc, że żona jego jest brzemienna, oznąjmił jej, że liczy na syna: w razie gdy przyjdzie na świat córka, rozkazał ją porzucić. Gdy Lampros przebywał w górach strzegąc trzód. Galatea urodziła córkę, lecz nie miała serca rozstać się z nią. Za radą w różbitów ubrała ją jak chłopca i nadała jej imię Leukippos. Udało się jej ukryć wszystko przed mężem. Lecz z biegiem czasu dziecko wyrosło na tak piękną dziewczynę, że dalsze zatajanie prawdziwego stanu rzeczy, stało się niemożliwe. Matka przerażona udała się do świątyni Latony, błagając boginię o zmianę płci córki. Latona dała się ubłagać i spełniła życzenie Galatei ( -» His), an

1. II XVIII45; Ho. Tk. 250; Hvs. FaK pract > (Rosc); Apd. BibL 12. Alh. VII284 c(cuu.i<KCdii.); Thcoc. Xl:Ov. Met XUl 750 n.;Sil XIV 221 n . Norm \ 1300 n.:Serv. m V«|, BcŁ IX 39; App. IU 2. 2. Ani. Lib.

GALATES (Tokcm^-Gdy Herakles wracając z wotami Geryona przechodził przez Galię, założył miasto Alezję. Pokochała go córka jednego z władców tego kraju, która dotychczas nie napotkała człowieka jej godnego. Miał z nią syna. imieniem Galates, który okazał się lak dzielny, że opanował całą Galię. Później Galates od swego imienia nadal nazwę krainie Galatów, Galicji ( -* także Keltos). an

O S. V 24; - KoHo>. Bt Magu. o. Talario.

GALF.OTES (T oketóri^) - syn A pollena i Temisto, córki Zabiosa. króla Hyperborejczyków. Dal początek rodowi wróżbitów sycylijskich. Z rodakiem swym. Telmissosem. Galeoles udał się do wyroczni w Dodonie, która kazała im iść jednemu na zachód, drugiemu na wschód tak długo, dopóki orzeł nie porwie im mięsa składanego na ofiarę. W tym miejscu mieli ustawić ołtarze. Galeoles udał się więc na Sycylię, Tełmissos douri do Kani. an

Cic. On I 20; Ael. 17/ 46; Hcsych. s.v. PciAsol: $lcph. By*. s.v.

raAetbtai.

GALINTIAS (raAivtXaę)- imię przypomina łasiczkę. Nosiła je przyjaciółka Alkmeny, córka Tebańczyka Projtosa. Gdy Alkmena miała wydać na świat Heraklesa, mojry i Ejlejtyja, bóstwa porodu, na rozkaz Hery wstrzymywały rozwiązanie. Skrzyżowawszy ręce i nogi ustawiły się na progu domostwa i przez dziewięć dni i nocy czarami swymi przeszkadzały położnicy w porodzie. Galintias ulitowała się nad przyjaciółką, obawiając się, że oszaleje z bólu. Wymyśliła następujący podstęp: przybiegła do bogiń wołąjąc, że mimo ich oporu Alkmena na rozkaz Zeusa wydała na świat chłopca. Przerażone i oburzone pogwałceniem ich przywilejów, boginie zerwały się opuszczając pozycję, która „wiązała" Ałkmenę. Ta niezwłocznie urodziła dziecko. Lecz boginie zemściły się przemieniając Galintias w łasicę. A ponieważ przez usta jej przeszło kłamstwo, które stało się przyczyną oszustwa, skazały ją na rodzenie dzieci przez usta. Jednak Hekate zlitowała się nad nieszczęsną, wzięła ją na służbę i łasica stała się poświęconym jej zwierzęciem. Herakles dorósłszy przypomniał sobie o tej, która ułatwiła mu przyjście na świat, i wzniósł jej sanktuarium obok swego domostwa. Tebanie, wierni pamięci Galintias, składali jej ofiary podczas święta Heraklesa ( -» Historis). an

Ov. j/rt. IX 284 n.; Ant. Lib. 29; Ael. NA XII 5; Schol. in II. XIX 119.

GANGES (rdyynę)-bóg Gangesu, rzeki indyjskiej, syn Indosa i nimfy Kalaurii. Po pijanemu, o niczym nie wiedząc, posiadł własną matkę. Obudziwszy się, z rozpaczy rzucił się do rzeki Chliaros, która odtąd nosiła jego imię. an

Ps.PI u. De fiu v. 4; Phtloslr. I'iia Apoll. Ty. III 6.

GANIMED (GANYMEDES) (Taw.uiiSiię) - młody bohater należący do królewskiego rodu trojańskiego, potomek Dardanosa (lab. 7). Uważany ogólnie za nąjmlodszegosyna Trosa i Kalliroe, za rodzeństwo miał Kleopatrę, llosa i Assarakosa. Według innych wersji był synem Laomedonta (syna llosa, który w tradycyjnej genealogii jest jego bratankiem) lub llosa, lub Assarakosa, lub jeszcze Erichtoniosa (który w genealogii tradycyjnej jest jego dziadkiem). Ganimed był zaledwie wyrostkiem i strzegł trzody ojca w górach opodal Troi. gdy Zeus porwał go i uniósł na Olimp. Jego uroda (Ganimed był uważany za najpiękniejszego ze śmiertelnych) sprawiła, że zapłonął doń miłością najpotężniejszy z bogów. Na Olimpie Ganimed służył za podczaszego. To on nalewał Zeusowi nektar do czary', zastępując Hebe. boginię młodości.

Tradycja podaje rozmaicie szczegóły jego porwania: miał to uczynić Zeus we własnej osobie, według innych z rozkazu boga porwał chłopca orzeł, ulubiony ptak Zeusa, i zaniósł go w szponach w przestworza. Mówiono tez, że sam Zeus przybrał posiać orła. podobnie jak tylekroć przemieniał się w różne stworzenia, aby zaspokoić swe miłosne żądze. Lecz mawiano też, że sprawcą porwania miał być Minos lub Tantal, łub też Eos (Jutrzenka). Również miejsce porwania jest rozmaicie podawane przez autorów: przyjmują na ogół górę Ida w Troadzie, czasami wskazują Kretę, Eubeę lub jeszcze miasto Harpage w Mysji, którego nazwa łączy się etymologicznie z „porwaniem".

GERYON

Aby wynagrodzić porwanie chłopca, Zeus ofiarował jego ojcu boskie konie czy też szczep winnej latorośli wykuty w złocie przez Hefajstosa. Orzeł, który uniósł Ganimeda, został zamieniony w gwiazdozbiór, an

II. V 265 n.; XX 232 n.; Eust. in Hom. p. 1697,31; Pi. 0.1,43; 11,105; Apd. Bibl. 115,9; 111 12,2; Cic. TUsc. 1 26; E. Tr. 822; Schol. in Ot. 1377; Tzct. in Lyc. 34; Hyg. Fab. 224; 271; Astr. II29; h. Hom. Fen. 210 n.; Veig. Am 128; V 253; Ov. Met. X 255; D.S. IV 74; por. Paus. II22,4; Schol. in A. R. Id 115; Sir. XIII 1,11, p. 587; Erat. 26.

•GARANUS. Imię pasterza, który w niejasnej wersji mitu -* Rakusa miał go zabić, spełniając rolę, którą zazwyczaj przypisuje się Heraklesowi ( -* Recaranus). an

Sen. in Verg. Aen. VIU 203.

GARMATONE (rappai>a>vq)—imię małżonki Nej-losa, króla Egiptu. Po śmierci syna, Chrysochoasa, pogrążona w żałobie przyjęła jednak gościnnie boginię Izydę, która ją odwiedziła. Bogini w nagrodę przywróciła życie Chrysochoasowi. an

PS.-P1U. De Jluv. XVI I.

GAUANES (T audvrję) - Gauanes, Aeropos i Perdik-kas, trzej bracia, potomkowie króla Temenosa z Argos. Opuściwszy kraj udali się do Ilłirii i Macedonii i służyli jako pasterze u króla Lebai. Królowa zauważyła, że ilekroć piekła chleb dla Perdikkasa, ciasto rosło w dwójnasób. Król zaniepokojony cudownym zjawiskiem wygnał wszystkich trzech i, odmówiwszy im należnej zapłaty, ofiarował im „promień słońca, który przedostawał się przez komin”.

Nie zrażony tym Perdikkas wyjął nóż, wykroił z podłogi krąg blasku i włożył do worka. Gdy bracia opuścili dwór, król wysłał za nimi jeźdźców, którzy mieli ich zgładzić, lecz rzeka, wezbrawszy cudownie, ocaliła braci przed siepaczami, którzy nie potrafili jej przepłynąć. Gauanes z braćmi osiedlił się w Macedonii, a Perdikkas został tam założycielem dynastii, an

Hdt. V01 137 n.

GELANOR (TeXdvtop) - w genealogii królów Argos przedstawionej u Pauzaniasza ( -* tab. 17)Gelanorjest ostatnim z linii Foroneusa. Jest synem Stenelasa. Został zdetronizowany przez — Da na osa przybyłego z Egiptu z pięćdziesięcioma córkami. Według niektórych autorów Gelanor dobrowolnie oddał mu tron.

Jak mówią, panowaniu jego położył kres cud z wilkiem, który nakłonił lud do oddania władzy -» Da-naosowi. an

Apd.Bibl. 111.4; Paus. 1116.1; 19.3 n.:Schol. in U 142; Eust. in Hom. 37.32; Steph. Byt s.v. EoudysAa.

GELO (reXó>)— „straszydło” z wyspy Lesbos. Była to pokutująca dusza młodej dziewczyny z Lesbos, wcześnie zmarłej, która wracała z tamtego świata i porywała dzieci, an

Suki. s.v. rcAAoCę muSooiAcuiipaę Hesych. s.v. rtUw Schol in Theoc. XV 40.

•GENIUSZE-w mitologii rzymskiej duchy związane nie tylko z każdym człowiekiem. lecz również z każdym miejscem i z każdą instytucją (społecznością, kolegium, zespołem, miastem etc.), symbolizujące ich byt niematerialny. Rodzą się równocześnie z człowie

kiem lub sprawą, z którą są związane, a ich podstawową funkcją jest podtrzymanie istnienia. Grają rolę dość tajemniczą w procesie rozrodczości człowieka, biorą udział w uroczystościach weselnych. Istnieje „genius” łoża małżeńskiego, który czuwa nad płodnością małżonków. Jako personifikacja jednostki „geniusz” człowieka jest jego wewnętrzną siłą, która rodzi optymizm. Przysłowiowe łacińskie wyrażenie: indulgere ge-nio — „iść za głosem wewnętrznym”, oznacza uleganie własnym upodobaniom, zwłaszcza eufemistycznie - pociągowi do wina. Zaklinano się na swego własnego lub cudzego „geniusza”. Za cesarstwa stał się „geniusz” cesarza wzbudzającą strach potęgą. Posiadał nad innymi geniuszami taką samą władzę, jaką sam cesarz miał nad ludźmi. Z biegiem czasu „geniusza” utożsamiano z Manami i uważano za element nieśmiertelny w człowieku.

Tendencja do wyróżnienia „geniusza** każdej istoty była tak silna, że składano ofiary „geniuszom** Marsa, Jowisza itd. Dla kobiet rolę „geniuszów” spełniały , junony” ( -» Junona). an

Festus p. 94 n.; Cens. Dedie not. 3; Serv. in V«j. Aen. VI743; Apul. De deo Socr.\ Plaut. Pers. 263 etc.; C1L I 603 etc. Por. E.Rink, Die bildlichen Darstellungen des rdmischen Genius. Berlin 1933.

GERAN A (rspava) - kobieta z plemienia Pigmejów, czczona przez nich jak bogini (mieli zaś w pogardzie prawdziwe bóstwa). Za karę Hera przemieniła ją w żurawia. Jeszcze przedtem Gerana miała syna imieniem Mopsos. W postaci ptaka usiłowała odwiedzić go w swym dawnym domu, lecz (za sprawą Hery) żurawie wojowały z Pigmejami i ci z bronią w ręku odpędzali Geranę od jej własnego domu i nieświadomie dręczyli w ten sposób nieszczęsną kobietę, an

Ov. Met VI90; Ath. IX 393 e n_; Eust. in Hom. 1322.50; Ael. HA XV 29; por. Ant. lib. VI (gdzie bohaterka nosi imię Ojnoe zamiast Gerana).

GERYON (TiipuovEÓę) - olbrzym mający trzy głowy i potrójny tułów aż do bioder, syn -* Chrysaora zrodzonego z Gorgo za sprawą Posejdona (tab. 32) i Kalliroe, córki Okeanosa. Mieszka na wyspie Erytei położonej wśród mgieł Zachodu, „poza olbrzymim Oceanem*'. Jego bogactwo to stado wołów strzeżone przez wolarza Eurytiona i psa Ort osa (lub Ortrosa). Woły pasły się niedaleko miejsca, gdzie Menojtes strzegł trzód Hadesa. Na rozkaz Eurysteusa Herakles przybył na Eryteję, ab\ porwać woły Geryona. Napotkał psa, którego zabił, potem zabił tak samo pasterza. Wówczas sam Geryon przybiegł z pomocą swoim sługom i musiał stoczyć walkę z Heraklesem. W końcu też został zabity strzałami czy też uderzeniem maczugi. -* Herakles doprowadził woły etapami do Grecji,

Położenie wyspy Erytei różnie w starożytności określano. Chodziło prawdopodobnie o część Hiszpanii koło Gades. Nazwę Erytei miała nadać jedna z Hespe-ryd. których ogród sąsiadował z wyspą. Sama nazwa, oznaczająca „Czerwoną krainę”, wskazuje na ziemię położoną w stronie, gdzie zachodzi słońce. Jednak inna tradycja umieszcza Eryteję w Epirze w okolicy Ambra-kii. an

Hes. Th. 2X7 n.(por. 979 u.* Apd. BM. 114.2; 5.10; A. .4* 870. E. HF 423tL;PLfiagm. 169;/. 1,15 iscboL aiAjc.;Hdi.rV 8; D.S. IV ITu^Paus. DI 18.13; IV 36,3; Ptin. IV 20; Sezv. in Vct*. Aen. V3H 300. Ov Mei. IV 782 n.; VI 119n^IX 184n.;Hyg.Foft.30; 151;Str. 1112. 11 < fr^m. SXr 148; 5.3-4 i 7, p. 169 i 172; Ara. Amrnb 11 16. 5; P&rScytn 26; tar. J. Bmnt CwI—nan>M.. s. 422 n4 E. Cuctn, L ■*»—»»-* cuito di Gerione Arek. Star. per la Sc. Oriem. XVD 1920. s. 70 a