IMG67 (4)

PATRON ZHl)

ra. Tam Patroklos pielęgnuje Eurypylosa, który został zraniony, a powróciwszy do Achillesa przedstawia przyjacielowi krytyczne sytuację w obozie achąjskim. Namawia go usilnie, by znów stanął do walki, i prosi, by przynąimmcj nic bronił mu wraz z Myrmidonami powrocie na pole bitwy. Achilles pozwala mu przywdziać' swoje wfasng zbroię i wzięć udział w walce. Niebawem Patroklos dokonuje istnej rzeźni wśród Trojan. Zabił kolejno: •Pyrąjchmesa, Areilykosa. Pro-noosa. Tostom, Prylasa. Prymasa, Amfotcrosa, Epaltc* sa. Tlcpolcmosa. Echiąsa. Pynsa. Ifeuso. Euipposa, Polymclosa. Sarpedona, Trasydemosa, Stenclasa. Ad-rasla. Autonoosa. Efcklosa, Perunosa, Epistora, Mcla-nipposa. Elusa, Muliosa, Pylartesa. Ale w momencie, gdy Trojanie w- popłochu uciekali, a Patroklos począł ich m igać. Apollon go odtrącił. Pmroklosowi udało się .jeszcze zabić Kebriona, woźnicę Hektora. Niebawem jednak przy pomocy Apollona Hektor zabił Patroklo-sa. Wokół ciała Pat rok (osa. z którego Hektor-zwycięzca zdzierał zbroję (była to boska zbroja Achillesa), na nowo rozgorzał bój miedzy Trojanami a Grekami. Podczas długiej i zażartej walki szczególnie odznaczy! się Menelaos. Antilochos syn Nestora, doniósł Achillesowi o śmierci przyjaciela. Achilles przejęty bólem rzucił się bez zbroi w największy wir walki. Gdy Trojanie usłyszeli okrzyk bojowy i poznali napawąjący ich strachem glos. rzucili się do ucieczki, pozostawiając ciało Patroklosa.

Achilles puściwszy w niepamięć urazę do Agamem-nona. myślał już tylko o tym. by pomścić Patroklosa.

Opisowi pogrzebu Patroklosa i śmierci Hektora poświęcona jest cala końcowa partia Iliady. Pogrzeb ten został uświetniony ofiarą z dwunastu młodzieńców trojańskich, wziętych do niewoli przez Achillesa nad brzegami Skamandra, i igrzyskami, w których uczestniczyli wszyscy wodzowie greccy. Achilles wzniósł przyjacielowi grób w miejscu, gdzie płonął stos żałob-ny.

Później, po śmierci Achillesa, prochy jego zostały złączone z prochami przyjaciela.

Jedna i wersji podawała, że Patroklos nie zginął, lecz żył w raz z Achillesem, Heleną i Ajasem, synem Tela-mona. oraz Antiłochosem na Białej Wyspie u ujścia Dunaju, mh

II. 1337 IX 190 a: 55S n.; XI5% n.;642 a: 804 n.; XV 390 n.; XVI I a.; 130 n.:278n.;XVI passim:XVIIIn.:262n.:543n.:XVIIII n.; ISI il: 314 n: XIX 276 n.; XXIII passim; Od XXIV 79; Ov Pont. I 3. 73; Hcllanic. Iragm. 37; Str. p. 42$; $84 n.; 596; Apd. Biht III 10. S. 13,8; Ep.

IV 6 nu Alb. XIII601 a; Pi. 0.9.70; EGF (Kinkcl), p. 20; Paus. III 19,13;

IX 5.14.

PATRON (riarpcov)~ 1, heros wymieniony w Enęi-d:ie jako uczestnik igrzysk żałobnych na cześć Anchi-zesa. Skądinąd wiemy, że pochodził z Akamanii. przy łączył się do Eneasza już podczas jego podróży i osiedlił się na Sycylii, gdzie założył miasto Alontion.

2. Towarzysz Ewandra w Rzymie. Patron chętnie gromadził wokół siebie prostych ludzi i dlatego jego imieniem nazwano rzymską, instytucję, „patronatu". mb

I. O. H. I SI; Verg. Aen. V 298. 2. Plu. Rom. 13.

* PAX- personifikacja Pokoju-w Rzymie, bóstwo żeńskie. Często odwoływano s«ę do niej w 1 wieku p.n.e., w czasie wojen domowych. August wzniósł jej ołtarz w Rzymie, aby uczcić ostateczne przywrócenie ładu. Później Wespazjan.a następnie Domicjan poświęcili jej

świątynię wzniesioną na Forum, które założyli i im/wńli Forum Pneis (Forum Pokoju), mh Tih. 110,43.; Hor. Carnt «rr 57 n.; Pelron. 124 v. 249 n ; O.C. l.XV| 13, I; Suet. IVp. 9.

PEGAZ (nf|yaooę) - skrzydlaty koń występujący w licznych podaniach, a przede wszystkim w micie Pcr-scusza i Bellerofonta. Wywodzono jego imię od słowa greckiego oznaczającego „źródło". Podawano, że /.ro» dzil się „u źródeł Okeanosa’’, tzn. na najdalszych krańcach Zachodu, wówczas gdy Pcrscusz zabił Gorgo-nę. Wedle innej wersji ten boski koń wyskoczył z szyi Gorgony-a zatem był, zarówno jak Chrysaor zrodzony w tym samym czasie, synem Posejdona i Gorgony, bądź też przypuszczano, że Pegaz urodził się z ziemi zapłodnionej krwią Gorgony. Po urodzeniu Pegaz uleciał na Olimp i tam służył Zeusowi, któremu przynosił piorun.

Podania nie są zgodne co do spotkania Bellerofonta z Pegazem. Mówiono na przykład, że bogini. Atena osobiście przyprowadziła okiełznanego konia do Bellerofonta. bądź ze to Posejdon dał go herosowi, bądź też, że Bellerołónt napotkał Pegaza, gdy pił wodę ze źródła Pejrene.

Dzięki temu skrzydlatemu koniowi — Bellcrofont mógł pokonać Chimerę i odniósł sam jeden zwycięstwo nad Amazonkami. Po śmierci Bellerofonta Pegaz wzniósł się ponownie na Olimp. W czasie konkursu śpiewu, gdy rywalizowały ze sobą córki Pierosa (-* Pie-rydy) i muzy, góra Helikon tak nadymała się z radości, iż groziła dosięgnięciem nieba. Na rozkaz Posejdona Pegaz uderzył kopytem w górę, aby nakazać jej powrót do normalnych rozmiarów. Helikon usłuchał, ale w miejscu, gdzie Pegaz uderzył kopytem, wytrysnęło źródło Hippokrene, czyli źródło konia.

Podobno miało też powstać inne źródło pod uderzeniem kopyta Pegaza.

Pegaz został ostatecznie zamieniony w konstelację gwiezdną. Jedno z piór Pegaza, miało spaść niedaleko Tarsu-stąd nazwa miasta (tarsos = skrzydło), mb,,

Hcs. Th. 276n.;325; Pi. 0.13.60n.; /.6.44; Apd. Bib! II3,2; IV 2 a; Sir. VII16.21, p. 379; Paus. II3.5;4,1; 31,9; IX 31.3; Schol. in II. VI155; E. łon988 n.;OvA/rr. IV 784 n.; V 256 n.; Ant. Lib.9; Tzet. in Lyc. 83$ n.; Hyg. Fab. 151; Ann. 20$ n.; Hyg. Astr. II 18; D. P. 869 n.; Avicn. 1033; por. Iuv. III 118.

PEJREN (CleipfpO- 1. Syn Glaukosa, króla Koryntu, brat Bellerofonta. Ten zabił go przypadkiem i musiał pójść na wygnanie z Koryntu.

2. Innego herosa noszącego to imię uważa się w niektórych tradycjachNza ojca lo, kochanki Zeusa. On sam miał być synem Argosa i Euadne. Niekiedy imię jego brzmi: Peiras, a lo najczęściej uważana jest za córkę jego brata, Ekbasosa (tab. 18). an

I. Apd. Bibl. li 3.1; Tzct. in Lyc. 17. 2. Apd. Bibl. II 1.3.

PEJRENE (rieipf|vr|)- eponimiczne bóstwo żeńskie źródła Pejrene w Koryncie. Uchodziła za jedną z córek boga-rzeki Asopos. Ze związku z Posejdonem miała dwoje dzieci: Lechesa i Kenchriasa, eponimów dwóch portów Koryntu. Gdy Artemida zabiła przypadkiem Kenchriasa, zrozpaczona Pejrene wylała tyle łez. że przemieniła się w źródło.

Inna tradycja czyni z Pejrene córkę Ojbalosa. W wersji euhemerystycznej mitu Asoposa Pejrene uchodzi za jedną z dwunastu córek, które — Asopos spłodził wc Fliuncie z Metopą, córką króla -* Ladona.

Istniał jeszcze inny mil, według którego źródło Pejrene zostało ofiarowane przez Asoposa Syzyfowi w nagrodę zu przysługę, którą król oddal bogu. wyjuwiając mu imię uwodzicielu jego córki, — Ajginy.

Według niektórych autorów przy źródle Pejrene Bcllerofont miał spotkać — Pegaza, an

Paul II 2. 3; 3. 2 n. ; 5, I; 24. 7; D. 8. IV 724 Steph. Ryt. a. v. Kopuli.

PEJRITOOS (riBtplOooę)- pierwotnie bohater tc-salski, stopniowo włączony w cykl Tezeusza. Pcjritoos, który w Iliadzie występuje jako syn Zeusa i Dii, bywa najczęściej uważany za syna Dii i Iksjona (tub. 23). Przez ojca należy do — Lapitów. Jego mit jest luźnym połączeniem wielu epizodów, z których wymienimy nąjważniejsze: Udział u boku Mełeagra w łowach kalydońskich. Małżeństwo z Hippodameją i Centauro-machia. Spotkanie z Tezeuszem. Porwanie Heleny. Zejście do Piekieł.

W łowach kalydońskich Pęjritoos jest tylko wymieniony wśród uczestników i nie odgrywa większej roli. Począwszy jednak od Iliady, Pęjritoos uchodzi za pogromcę centaurów: epizod ten związano później z jego małżeństwem z Hippodameją. Hippodameja. uważana niekiedy za córkę Adrastosa i Amfitei (lab. 1), uchodzi najczęściej za córkę — Butesa. syna Boreasza. Tradycja widzi w niej krewną — centaurów i dlatego Pęjritoos miał ich zaprosić na swe wesele. Lecz należy zauważyć, że Pęjritoos jako syn Iksjona jest na wpół bratem potworów i sam ten fakt usprawiedliwia zaproszenie ich na wesele. Jakkolwiek było, centaurowie podnieceni winem usiłowali dokonać gwałtu na Hippo-damci i porwać obecne na uczcie kobiety. Wywiązała się gwałtowna bójka między centaurami a Lapita-mi - ziomkami Pejritoosa, podczas której poległo wielu centaurów. Przypuszcza się często, że od tej chwili Tezeusz zaprzyjaźnił się z Pejritoosem i że wziął udział w tej pamiętnej walce. Ze związku Pejritoosa i Hippo-damei urodził się syn — Polypojtes (tab. 23).

Aby wytłumaczyć przyjaźń, która łączyła Tezeusza z Pejritoosem, opowiadano, że Pęjritoos dowiedziawszy się o bohaterskich czynach Tezeusza, chciał wystawić go na próbę i zagarnął jego bydło pasące się w okolicach Maratonu. Obaj młodzi ludzie spotkali się, lecz pociągnęła ich wzajemnie ku sobie ich piękność. I gdy wydawało się, że dojdzie do wałki, Pęjritoos ofiarował Tezeuszowi zwrot równowartości trzody i oznajmił, że uważa się za jego niewolnika. Tezeusz w zamian oznajmił, że zapomni o przewinieniu i odmówił przyjęcia ofiary. Budzącą się przyjaźń potwierdzono przysięgą. I odtąd obaj ramię przy ramieniu dokonywali czynów bohaterskich.

Tezeusz i Pęjritoos przysięgli, że zdobędą, każdy dla drugiego, córki Zeusa za żony. I tak Pęjritoos brał udział w porwaniu -* Heleny przez — Tezeusza, nawzajem zaś Tezeusz towarzyszył przyjacielowi do Podziemia, aby stamtąd porwać Persefonę, małżonkę Hadesa, córkę Zeusa i Demeter. Obaj przyjaciele zeszli do Podziemia, lecz nie mogli stamtąd wyjść. Przebywali tam w niewoli, aż do przybycia Heraklesa. Herosowi udało się wyprowadzić Tezeusza na światło dzienne, lecz gdy usiłował wyzwolić z kolei Pejritoosa, ziemia zadrżała i Herakles zrozumiał, że bogowie nie chcą przebaczyć winowajcy. Wobec tego odstąpił od swego zamiaru i Pęjritoos pozostał w Podziemiu, podczas gdy Tezeusz powrócił do żywych. Wersja euhemerystyczna

przytoczona przez Pauzanias/.a podaje. żc w rzeczywistości Tezeusz i Pęjritoos mieli udać się do Epiru na dwór królewski niejakiego Hajdoncusa (którego imię zostało pomylone z Hadesem), którego żona nazywała się Persefonę, a córka Korę. Był tam również pies imieniem Kcrbcros(Cerber), bardzo złośliwy. Tezeusz i Pęjritoos utrzymywali, żc przybyli, aby prosić o rękę córki. W rzeczywistości midi zamiar uprowadzić Persefonę i Korę. Ręka Kory była przyrzeczona bohaterowi, który zdoła pokonać Kcrbcrosa. Lecz gdy Hajdo-ncus wykrył prawdziwe zamiary przybyszów, rozkazał ich uwięzić. Pęjritoos, główny winowajcu, został wydany na pastwę Kerberowi, który pożarł go w mgnieniu oka, Tezeusz pozostał w więzieniu aż do chwili, gdy Herakles, zaprzyjaźniony z dworem, uprosił króla, aby go wypuścił. Wtedy Tezeusz odzyskał swobodę. an

II. I 262 n,\Od. XI631 i ichoi. ad XXI 295; E. HF619; D. S. IV 70;

Apd.Bibl.I 8,2;II5,12;III 10,8; £/> I I6n .21 n.;23n.;Pau% I 2.1; 17,

4; 18.4;30.4;41,5; 1122,6;lit 18,15;24.11; V 10.8; II. 5. VIII45.7, IX 31.5; X 26.2; 28.2;29.9n.; A. R. 1101 n. i scholadv. 107; III 62; Hyg.

Fab. 33;Scrv.in Verg./tf/?. VIII304;Plu. Ihet JO n ;por S Remach.afl cyt. —Syzyf; W. Dćonna. <r. R.E.G. 1931. s. 361-367.

PEJSIDIKE (riEUJtólKTj)- Imię kilku bohaterek.

1.    Córka króla Metymny na Lcsbos. Gdy Achilles oblegał miasto. Pęjsidikc zobaczyła bohatera z murów miasta i zakochała się w nim. Potajemnie obiecała mu wydać miasto, jeśli przyrzeknie jej w zamian małżeństwo. Achilles zgodził się: Pęjsidikc otworzyła bramy miejskie, lecz Achilles wkroczywszy do miasta rozkazał ukamienować dziewczynę.

2.    Analogiczny mit związany jest z inną Pejsidike,

pochodzącą nie z Lesbos, lecz z miasta Monenia w Troadzic. Kiedy Achilles oblegając miasto gotował się do ataku. Pejsidike przesłała mu pismo z zawiadomieniem. że mieszkańcy gotowi są poddać się z powodu braku wody. I tak Achilles zawładnął miastem bez przelewu krwi. Nie wiadomo, co się stało z dziewczyną. I • • V. -    . .    - 5- '    ..

Inne bohaterki noszące to imię występują w rożnych genealogiach: na przykład

3.    Pejsidike jedna z córek Ajolosa i Enarcte (tab. 8).

4.    Jedna z córek - Nestora i Anaksibii, matka Argennosa ild. an

1.    Parth 21; por. schol. in II VI 35. 2. Apd. Bibl I 9.10: Hyg. Fab 24. 3. Apd. Bibl. 17. 3. 4. Apd. Bibl 19.9.

PEJSISTRATOS (rieiatoTparoę) - najmłodszy syn -• Nestora. Był rówieśnikiem Telemacha i towarzyszył mu z Pylos do Sparty. Po nim odziedziczył podobno imię tyran ateński Pejsistratos (Pizystrat), który uchodził za jednego z jego potomków, an

Od. III 36;400;415;482; XV 4 n.; Apd. BibL I 9.9; Paus. IV 3.1; HdL V 65.

PEJTO (FlBiticb)- I. Ubóstwiona „Namowa". Najczęściej spotyka się ją w orszaku pomniejszych bóstw towarzyszących Afrodycie. Niekiedy Pejto uchodzi za córkę Ate (Błędu). Inne jednak mity wywodzące się z refleksji nad znaczeniem Namowy dla państwa ukazują ją jako siostrę T yche i Eunomii (Przypadek i Porządek) i czynią z niej córkę Prometeusza.

2.    Hezjod wymienia jakąś Pejto pośród córek Okea-nosa i Tethys. Miała ona podobno poślubić — Argosa I. W tym samym cyklu arkadyjskim znano jeszcze inną