IMG�04 (2)

spełniała

powieścigfl

tradycję

rzywa inklinacje „malarskie] które na fali krytycyzmu wSbl rozmazywania fabuły ną przez czytelników

tnie szukały zabezpieczeń przed przeroYta15ffHSf"H kowych , na nowo aktualizowanych pod koniec XVIII i nal czątku XIX wieku w romansie gotyckim.

Zasadę komplementem ości i czasowej przemienności zdin niecodziennych i zdarzeń „pospolitych”, chwiJ wypełnionych Ird fami brzemiennymi w skutki i momentów spokojnych, nieJedwiel statycznych, okresów wrzenia, zmienności, zawieruchy — i di „leniwego" trwania stosunkowo najwcześniej i w sposób wzorm wy dla późniejszego powieściopisarstwa realistycznego zrealfaa wał w swych powieściach historycznych Walter Scott.

Scott podtrzyma tradycję intrygującej, pełnej napięcia, pel-j nej dramatycznych zdarzeń fabuły, apelującej do oczekiwać czytelników wychowanych przez Smolletta, Fieldinga, a i powieści gotycką, ale odkryje dla tej fabuły nową motywację. Jest fol motywacja historyczna, wyraża się zaś w założeniu,! że niezwyczajne wypadki, jakie przeżywają bohaterowie rriogfl się stać udziałem człowieka w pewnych ważnych okresach dziej Jów. W czasie konfliktowym, w czasie wojen i zakłóceń pou-l tycznych zamieszany w nie człowiek doświadcza w ciągu rokuj tylu zadziwiających przygód, ilu w epoce ^zglę ej ^{s a 1}    _ I

nie doświadczy przez dziesięciolecia. Toteż Scott a s ons 1 wania fascynującej a jednocześnie realistycznie umotywowa j fabuły potrzebuje odpowiedniego momentu historycznego.    I

verleyu (1814) będzie to szkockie powstanie narodowe 1745 toku. ■ Na zbudowanie „wypadkowej" akcji starczy rok historii, zapi* I sanej ostatnią fazą narastania konfliktu, jego wybuchem zbrój-1 nym i stłumieniem dążeń niepodległościowych klanów szkockich. | W ciągu tego roku młody Edward Waverley przeżyje więcej niż przez całe dotychczasowe (a także zapewne późniejsze) życie, zwłaszcza że i w jego osobistej biografii jest to okres rozstrzygających doznań i decyzji (wątek miłosny). Przy wykorzystaniu techniki uszczegółowionego opisu wybranych sytuacji, przy skierowaniu uwagi na przestrzenne zjawiska przedstawianego świata 6w rok zapewnia „tworzywo" no powie* rozległą rozmiarami i równomiernie a przemiennie wype.nioną wypadkami i part "

*>1***** kompromisu"

Lprop

aipdneco spokoju. Wcześniejszą biografię bohatera wykorsy-Ł. pisarr jako motyw retardacyjny (w Waoerleyu opowiada ją l^przedstawieniu czytelnikowi przygotowań Edwarda do ważnej Kdróży). Retardacyjną funkcję będą też spełniać opisy architek-Kty, kostiumu, obyczaju, oręża itp. — cały ten bogaty antykwa-I/iat, skądinąd bardzo związany z osobistą pasją erudycyjną auto-Pełnią one — oczywiście — funkcję budulca kolorytu hi-Ijtorycznego, to jasne, ale i funkcję hamulca nieokiełznanej ongiś [lawiny wypadków. Wiedział Scott o tym dobrze i wyraźnie |o tym pisał:

„Nie zapraszam moich pięknych czytelniczek, których nie-| cierpliwość daje im największe prawo do uskarżania się na te |warunki, do lotnego wozu zaprzęgniętego w hipogryfy albo po-| ruszanego czarami. [...] Ci, którzy wolą pozostać ze mną, będą I chwilami narażeni na nudę, nieodłączną od złych dróg, stromych 1 wzgórków, kałuż i innych z winy terenu opóźnień.”²⁰ Oferta konstrukcyjna zawarta w powieściach Scotta mogła przyjąć się ardziej niż pozostałe postsentymentalne oferty ograniczania | ajrantumiczej intrygi fabularnej²¹ i była w stanie oddziałać nie t "i li? ^,,ronians€' stricte historyczne, ponieważ okazała się " ⁸ | ^a.P^ewny^ch zasadniczych przekonań, spopularyzowanych w myglemu europejskim pierwszej połowy XIX wieku. Takich, jak przekonanie o tym, że historia jest tworzona nie tylko przez utui wielkich (władców, wodzów) i nie tylko ze spektakularnych zdarzeń się składa. Jak przekonanie o tym, że każdy czas, także i współczesny, jest historią, w której realizują się ponadindy-widualne prawa tyleż determinujące ludzi, co przez nich współtworzone. Że człowiek jednostkowy kształtujący wespół z innymi ludźmi dzieje — jednocześnie doświadcza dramatu podlegania dramatu zależności od historii. Że w dziejach realizują się,

» Zamiłowania antykwaryczne Scotta podnoszą jego biografowie. Zob. np. O. Bidwell, Walter Scott. Tłum. A. Bldwell,    _e ..

» w Scott Waverley albo lat temu sześćdztesiąt. Tłum. T. Swider-

Ika Warszawa ! 962, s. 4J—44. W pwg par"fi jego powieści Milera

§g§^^B||^5ta,“ ^potcm '“^{kle iee}°•»

lladowców.    .. _romon dLłpuis la Rśuolution, Parła 1871, a. 14—18)

“ M. ^Rał?¹⁰/l^<lvch wersjach tego procesu w literaturze francuskiej mówi o t”^e®Vⁿwleku-. wersji p. de StaSl (powieść Idei), Chateaubrlanda na początku X*? konstanta (powieść analizująca stany duchowe). fetWteść uczuć) i co