page0052

48

wskutek czego zwierzę przestaje wydzielać mleko lub żółć, i zawyrokować, że te wydzieliny są tylko czynnościami odpowiednich organów, to tak proste, tak jasne, że biada temu, ktoby się przeczyć odważył. W ten sposób dokonuje się ope-racyi nad mózgiem, dajmy na, to gołębia. Wycina się kawałek mózgu: biedny gołąb traci przytomność, staje się osowiały, nie chce brać pokarmu; a jeżeli się go sztucznie odżywia przez pewien ciąg czasu, mózg pomału narasta, a w miarę tego, zwierzę poczyna stopniowo używać zmysłów, instynktu i swego rozumu. Powiada się tedy bez obawy popełnienia jakiejś nielogiczności, że — quia hoc jwst hoc — ergo ex hoc — więc myśl jest czynnością mózgu. Do tych prostych dowodów dodaje się następnie trochę jeszcze balastu naukowego, trochę takich wyrażeń jak: prawdopodobnem jest, czasem: najwidoczniej z tego wynika, to znów: przypuściwszy że... poczem konkluzya: a więc myśl jest wyrobem mózgu — łatwowierny czytelnik widzi jak na dłoni, że wielka kwestya myśli i ducha już stanowczo wskutek takich anatomiczno-fizyologicznych badań została rozwiązana. Co więcej — jeden z materyalistów, Ferrićre ¹), w dziełku: „La vie et Tamę" („Zycie i dusza“), zajrzał nawet do arsenału scholastycznego i stamtąd wytoczył ciężkie działo na poparcie swych twierdzeń. Warto go posłuchać:

„Trzy są — powiada on na stronicy 184 — reguły de-terminizmu. Pierwsza reguła: Posita causa ponitur ejfectus: jeżeli jest przyczyna, jest i wynik. W innej formie tak można wyrazić tę regułę: Redintegrata causa redintegratur ejfectus: jeżeli się powtórzy przyczynę, powtórzy się wynik“.

„Druga reguła: Sublata causa tollitur ejfectus: jeżeli się usunie przyczynę, znika wynik

*) „La vie et Tamę", par Emile Ferrióre, in 12°, Paris 1888. Jest to były profesor Sorbony paryskiej, autor kilku innych dzieł podobnej treści, n. p.: „La matiere et l’energie“, in 12°, 1887. Jeszcze nieraz będziemy z nim mieć do czynienia w ciągu pracy.

http://rcin.org.pl