pic 11 06 141303

s SłofcYi icsłępwe

Skomplikowanie. a nawet henwhY5,iviśf ;w\mv:.w. elitarnej jawią się jako znamiona jej poetyckiej rang; i odkrywczości natomiast w litera-him masowej nie znajdttją żadnego uzasadnienia Tuta; bowiem lite-rackie wtajemniczenie nie będąc przedmiotom aspiracji nie może tei stać się bodźcem dla zwiększonego wysiłku czytelniczego Temu wspfr-łowi cech. który składa się na litoraokosc utworu popularnego, prrypi-sanc zostają zadania służebne, w dużej mierze zabawowe .iteraekość ma hvć zachętą do lektury ułatwiać ą i uprzyjemniać, umożliwiając atrakcyjne przekazanie treści pouczających, propagandowych Tub poznawczych Poznawcze działania są przy tym dosc wąsko wyspecjalizowane i przy bierają zazwyczaj postać omocjompącego wtajemniczenia w sfery Zjawisk zakazanych lub odbiorcy niedostępnych. «p w magię, wróżbiarstwo. erotykę, w świat egzotyki geograficznej, historycznej lub socjał-ttej. '■    jj uv.c lub bogactwa zbrodni lub świętości Hp

Słabej waloryzacji autonomicznych znaczni literackich towarzyszy ogra-mczona samodzielność oddziaływania estetycznego Przyjąć zapewne można, że przeżycia związane z lekturą polegają tu w znaczne; mierzi

■    . ■ . o.    ■ ■ . " o..'.sc ,v .. V .V. cm Cc CSC    • •:

interesowności. takich jak uczucie strachu litości, ciekawości podniecenia erotycznego. tęsknoty za innym życiom itd

Prawidłowości i przebieg procesu historycznego rozwoju . .terataty • • łaniej są wab wm. y»    T^?>

dukcji utworów popularnych stały się nastawione na maksymalnie r.iz-legb krąg odbKtoów zamierzenia komercjalne lub propagandowe l'tw«r popularny w znacznie większym stopniu niż produkt twórczości entar-ne; tworzony jest jako towar lub staje sic towarem o wiascawośdKfc dostosowanych do wv-mogew tynku, sposobów rozpo wszechn .arna i perspektyw popytu. Ta silna presja czynników zewnetrzny-oh na prrehwt procesu hiśtcayczneulitorackiogc w tej dziedzinie idzie w parze z osłabieniem roi; czynników .mmanentme literackich przecie w^ystktm rot literackiej tradyóji t. zrelatyoinizewanymh wobec mej kryteriów wsrns-eiowama. takich jak nowatorstwo czy epigonstwo

Tradycja literacka, dc które; odwołuje sic twórczość popularna. j«8 niejednorodna. Składają sic bowiem na ma 11 Tradj-cya urerarury vy-sokięj. ił toadypja folkloru >81 tradycja własna — rodzona . nnzofcłBdc-wa P.hczas gdv związki z foHdorom są istotne t > ikr dla pewnych po

staci i stadiów twórczości popularne; to współistnienie z i: tera turą wykształconą jest jgj stałą determinantą Adaptuje ona bowaen i nowielt uformowane tam schematy i -«-zorce. upraszczając je prty rym a trywia-łizująt Równocześnie pozostaje -rezerwatem form archaicznych dawne gdzie indziej zdezak5^,aiałizowioiy^,ct. lah zanktych choc me jest zamknięta na wszelkie moce i nowości (zwłaszcza związane ze zmianą we-tur-

ków i środków przekazu), nie tylko je podchwytuje, ale także i sama wytwarza nowe formy, które bywają inspiracją dla twórczości literacko ambitnej. Nie ca;a więc daje się scharakteryzować w kategoriach wtór-ności i epigoństwa. Znamienne jest przy tym. ze kategorie te wskazując na istotne cechy jej literackiego usytuowania wobec twórczości wykształconej. nie funkcjonują w świadomości jej naturalnych odbiorców jako wskaźniki wartościowania decydujące o wewnętrznym rozwarstwieniu i zhierarchizowaniu jej dorobku. Sadzić wypada, że mimo oczywistych zależności od wysokiej tradycji literackiej literatura ta sama wytwarza własną tradycję, hierarchie i normy. Czy na ich podłożu również kształtują się odrębne mierniki nowatorstwa i epigoństwa. o tym rozstrzygnąć mogą nie podjęte dotąd badania literackiej świadomości właściwej rejonom naturalnego obiegu tej literatury Wszelkie rozpowszechnione w stosunku do niej określenia, takie jak literatura brukowa, zdegradowana. trzeciorzędna, tandetna, trywialna itp.. są odbiciem zewnętrznego punktu widzenia kulturalnych czytelników i badaczy, osadzających ;ą z pozycji kluczowej tradycji literackiej.

Rozróżnienie literatury popularnej i elitarnej, choć teoretycznie dość oczywiste w praktyce łiczyc sto musi z istnieniem rozwiniętej, i rozległej sfery zjawisk pośrednich, bądź tez funkcjonujących w obu drie-dz.in.-oh. aie na różnych prawach i na tle odmiennego kontekstu. Przykładem są tu utwory klasyczne pojawiające się w popularnych lub młodzieżowych przeróbkach, w wypisach i brykach szkolnych, w tandetnych seriach lub czasopismach, a z drogiej strony kryminały, powieści sensacyjne komiksy, gazetowe powieści w odcinkach włączone do lektur literackich koneserów. Współczesną sytuację odbioru utworów popularnych mąci poza tym charakterystycznie dla kultury elitarnej naszych czasów snofesstyczne Bainteresowame dla uroków tandety, prymitywu i kiczML. zwłaszcza eęrmen; cnych dodatkowo piwa rem stsro-leckosci Snobizm ten pc-wołu je dc rycia zupełnie odmienny od naturalnego obieg dzieł sztuk; popularnej.

Rozwojowe mierności między literaturą popularną a i:Iklmerr nie są równie łat- c uchwytne jak jej rwiąaki : literaturą wykształconą, stanowią j serak ważną i wymagającą myj.asmen.ia kwestię łustcrytzzao-literacką Nienależnie od wyników- przyszłych badan sformatować można rrz-nnszozerie ze funkcj oralne i strukturalnie' arażcęie miedzy tymu dwoma kompleksami zjawisk literackich rm szarym w rasa me 5: różnych epok społeczeństw*, realizują soę przede wszystkim w dwom serach me -wszą dotmerr ich sze rckieg; adresu odniorzzeg-:. unga nas — kor.'" eocj cnalmBoji poetyki ZZarcwnc tworczosc Iudcwł j.ak o.yuaim ~ trema czore sa dla wszystkich człnmkewr danej spceemnsei. a me ma -h.ram,'ch soostoi mej szeregr r_ e preuestyn rwanych grup 01.1.0 nr-