pic 11 07 011025

**^mxniętego“ „ ^OTnP°^zycja    ^Wszy^ki_m Drn.,

^mezupeint ’ ” ^rgajlizmu“ ^ f^ano^i istotę Robieniem ^ 'Wedz^^f^ze _d]a    Przeto^^nego

stawowa kwosua" ⁶¹ motfologjj f°^e‘^yki “Klej j _ f '““t ma zna, ^organizm i X ”^y ^wiS^*'    Xm''!fmożna,

^ <=* » W_et ^zan*m'ęty, “ ""““W ujn^^yga si_ę * ^kich- Następnie ^kWencM jest L ^ lżenie i* ! ^r litera^ ja

Wania _Scu- ⁶’ ^r°^ZWażaiar ^Wart°ściow_e i ^Jest Możliwe a ,₀

^ wr:r^w"^r XiXr * XX

°^zy jest możUw ^{Ze W} ogóle■ ^{y Przez} to _proh, ^Sclsfego sformuk gatunek literacki ^Wydob^ie i _ści^° ^pierwsze _ lematu gatun ^{Ją lst}°tną wartom ^P?_J^drUgie — czv ⁶ SPrecyz°^ani_e „ ,^rzySamy kwestię jest doskonałym ° ^dJa badań lit ^Cecby te, jeśli _m ^{ecb zn}amionujących

⁸ ^waoze^ ^ w za^™'

¹ ad.ycyjnych p

py^e^co^ ^mamy do _Wybor ²

Wolną treść _t ° ^{Jest n}owe]_a. »_f^{U d}wie drogi _Dr

^SIe astajjć o^S<: ^Wi«a i nas, °^2emy z góry °'^Vadzaoe do odpowie,

'«** 4i‘d ^^adaT,'*'⁶ ^ ifa, r°^ryC2"^fe) SS

X    xxx^toe.^uX

^^P^^Ct^^tyCZn^i^ ‘^Synt^SnyS²a

K* ^doXX^lów «Cg? ^w XXi^uźyciu X

i wady n^Spóina«o aj'* “^tocznej    noweia 4f ”’°^ŹIiwte ohi

_na. ^dy‘ ^oga pierw? ^Wnika.    cii    ¹ mn^mań u

^ą’ Ponadto ri, ■ ^ ^Za obiecm ^Kazda _z * , ^CjI sprowadza «,■    '

«ego, którv , ^Slaj * o_Za^^]e ^Powiedź t ^meto_d m_aZ ^{? d}° ■ ^nia bez _n ‘ ^Zasa<iniczo ₀H ^pan°Wa_nja , ^Jasn3, prz_ej_rzv„_f °^Je zaJe Przesłanek _n . ^drzuca możli ^k°ⁿWen_C]0n ^{y tą}’ Jednoznac

■*

sł 3 ^'srś^U '^wzprawie'

5?*£35^S^ssa--

T_e -    ^{d P0c}^tku e]I^d° Udania ^ ^Pu"*tem w* °^kre'

^rrnati"ger    ^m ded^cy_jn° ^2naczz. ie _przy ^Wif ^Zenia,

^{y ,ato} -ircLsr

PROBLEM NOWELI    gr,

Rozumowanie to jest sugestywne, ale niezupełnie przekonywające. Formułując definicję syntetyczną uchylamy się spod kontroli danych doświadczenia i narażamy na niebiezpieczeństwo przedwczesnego uogólnienia. Nic łatwiejszego jak uznać dowolnie kilka takich lub innych cech za istotę noweli, lecz jaki tego rezultat? Oto okaże się w konfrontacji naszego określenia z konkretnymi utworami literackimi, że np. Chłopi Reymonta są nowelą, a Bartek Zwycięzca — powieścią. Zapewne, istnieje swoboda w klasyfikowaniu utworów literackich, ale jakież jest znaczenie i wartość takich „rewolucji" terminologicznych poza wywołanym zamętem? Odstraszającym przykładem takiego definiowania jest i ozprawa-fantazja Bernharda Brucha pt. Novelle und Tragódie ¹. W rozprawie tej autor wywodzi, że tragedia to heroizm i aktywność, nowela zaś — to słabość i bierność, że upadek tragedii a rozwój nowelistyki w drugiej poł. XIX w. świadczy o upadku ducha i dopiero dzisiejsze odrodzenie dramatu zapowiada odrodzenie człowieka. W obawie przed podobnymi wnioskami wybieramy drugą drogę, skromniejszą, trudną, mniej efektowną, gwarantującą za to pewniejsze rezultaty. Po prostu bierzemy za przedmiot rozważań teksty pisarzy i sądy teoretyków i próbujemy wyróżnić w tym zamęcie kilka linii zasadniczych, ujmując materiał na pół systematycznie, na pół historycznie.

3

Rezygnując z „czystej" metody systematyzującej, charakterystycznej dla współczesnego formalizmu w badaniach literackich, możemy od razu wprowadzić pewne rozróżnienie o zasadniczym znaczeniu dla niniejszej pracy. W dziejach noweli występują dwie formacje, które trzeba rozdzielić jako zgoła odmienne i na odmiennych wyrosłe podstawach. Pomiędzy klasyczną nowelą renesansową, osiągającą swój szczyt w Deka-meronie Boccaccia, i obfitą nowelistyką XIX w., rozpowszechniającą się szeroko w okresie romantyzmu — jest przepaść.

Nowela renesansowa włoska i francuska wyrosła jako jeden z najświetniejszych tworów życia i kultury towarzyskiej owej epoki. Z tego samego podłoża wyrasta również mistrzowska sztuka Boccaccia, a świadczą o tym symbolicznie ramy ujmujące sto opowieści Dekamerona. Niezależnie od tego, czy nowele te były rzeczywiście opowiadane na dworach i w świetnych towarzystwach, co jest kwestią sporną, nie ulega wątpliwości, że zrodzić się mogły one tylko w atmosferze takich publicznych opowiadań. I podłoże społeczne, kultura towarzyska i wysoki rozwój sztuki narracyjnej odcisnęły silne piętno na Dekameronie.

1

B. B r u c h, Novelle und Tragódie. Zeitschrift fur Asthetik und allgemeine Kunstwissenschaft, 1928, s. 292—330.