pic 11 07 011214

112

*£l£??*** Podania, _nat„

li ^cSC^WT —_{t h} ^ ^gradaC"

Wa, _{S2cz t} ^Jest tylko żartem f° ”bistoryjki“ py ^fiar^ Przepro-

f^fel!to^ aaeśd^T^ego

twor^S SHok,    *?“^,n<W< "oweli*® ,1^e" ^utw°r Czecho-

w reakcii ^CJę’ ^w której _2W ^8yck°iogiczną Q_zf    '^ZUje w przeżyciu

z niech! ^erała’ który naT"^ ^Uvva§ę subS ^ P^P^my ^2a Cctr    ^ różnic

klością. ty ^^Zem ~~ Prawie _z nhfi^ ^Z Iekoeważ_ącv J* ^USprawiedliwienia

^c^^cr ■ ~ _rękl

t°maty_C2nie ,^ale g^teskowe _2akn ^ymał nowelę _w * ^yn* ~ ² wście-otomanie i , ^d°^mu> nie zdeim ^C2enie (Czerwia k ^charakterze ściśle wiste dohk''. ^umari“) _prz ^JmuJąc galowego ^ ^k ’ -Wróciwszy _au-

-^e~^b2r y^Tc? “* 5%^ i -

^Ten absurda_Jn ?^Mm-    ^rWlakow_{a w} dziedT^ ^mer2eczy‘

² natury rzeczy ^{y 1 a}bstrakeyj_nv    ^{Zlnę ahst}rakcyj-

"ktego fi_Unf Pa_n j^dacja> Jeszcze    do któ

'•yoia. ATie idzi? °^Zef ^untoZfi^^j Wy_st_en„ ^t0re^° mtenduje

^biony ^ga^TT ^na W J* ^Pr2eciw^yultalo_n^e " ⁿ°^{Weli G}™^

mordować swego ^ęPUie P° tychd^’ wyrzuć”¹¹¹ ładowi SWeS° Przywiązać _si/° ^{PSa j} Wr_es2ci^ £,*** Zgodnych S? **** °^kno ulu-

sr? ^Q*p«£r_łr^{aftł 1} ^rs¹ rr ~

^na ^4!^d~^r’^ S

wniercią łfififi^(Pr°^or    ^"^Wydłuża się

^ _len ^W!W‘ -rrć

fi    * c_Z,

Wyrazisty _ob Raszewskiej ^ ^rozd^ku). ty _ka± fi* ^Hist°Ha _ga-

^ndenqi coz_Wojowj^G™ -«_{r daj}e S£

^Jach omawianego

gatunku literackiego. Po rozbiciu „idealnego schematu¹¹ noweli psychologicznej zagadnienie konstrukcji wystąpiło (zwłaszcza w nowelistyce Perzyńskiego i Grabińskiego) na plan pierwszy.

Obecnie musimy zająć się sprawą znaczenia tego zwrotu w procesie rozwojowym formy nowelistycznej.

4

Zastanawiając się nad problemem „czystej formy¹¹ w nowelistyce, musimy przede wszystkim wskazać na liczne głosy teoretyków, którzy niejednokrotnie podkreślali formalny, czysto artystyczny charakter tego gatunku literackiego. Już na początku XIX w. drugorzędny nowelista austriacki, Ferdinand Kiirnberger wyraził to w dowcipnej formułce: „Nowela czy to największa, czy najmniejsza musi być dobrze rozegraną partią szachów¹¹ 21. Wokół tej samej myśli krążą rozmaite sformułowania współczesnych teoretyków i badaczy literatury. Wspominany już wielokrotnie Paul Ernst w swym dziele Der W eg zur Form nazywa nowelę „abstrahującą formą artystyczną [podkreślenie moje], która ważne treści życia, tj. punkty, wokół których skupiają się energie w ludziach, podaje w szacie zmysłowej¹¹²². Georg Lukacs w swej teorii powieści poświęca kilka uwag interesującemu nas gatunkowi literackiemu, stwierdzając, że „nowela jest formą najczyściej artystyczną¹¹; bliżej określa to formułując w swym zawiłym, abstrakcyjnym stylu: „bezsensowność staje się [w noweli] jako bezsensowności kształtem, postacią; stała się ona [w niej, tj. w noweli] potwierdzona, zniesiona i wyzwolona przez formę¹¹ 23. Wreszcie Arnold Hirsch w swej gruntownej i cennej rozprawie Der Gattungsbegrijj „Novelle“, zebrawszy wszelkie sądy i wypowiedzi pisarzy i badaczy niemieckich o noweli, przeprowadziwszy następnie szereg studiów nad kilkoma reprezentatywnymi utworami tego gatunku, dochodzi do wniosku, że nowela, ograniczając się do jednej sytuacji, i do sytuacji zupełnie szczególnej, jednorazowej i „niesłychanej¹¹, „oznacza przestylizowanie naturalnej pełni zdarzeń¹¹ („eine Umstilisierung der naturlichen Fiille in der Formung“)²ⁱ.

Wszyscy cytowani pisarze zwracają uwagę na artystyczny charakter noweli, która nie daje naturalnej pełni, lecz przeciwnie, abstrahuje od życia, tworzy samoistny kształt, postać. Nasuwa się tu problem realizmu. W ogólności nie bardzo wiemy, co to jest realizm, tzn. nie umiemy wyróżnić obiektywnie istniejących elementów utworu literackiego, które

²¹    W e i s e, op. cit., s. 89.

²²    Ernst, op. cit., s. 69.

²³    G. Lukścs, Theorie des Romans. Berlin 1920, s. 38.

²⁴    Hirsch, op. cit., s. 47.

Pamiętnik Literacki, 1961, z. 1,