56439 P1010546

starom >k;e p >dejrzunte zbliża su; do „papieskiego ducha”. Tłumaczyło to również znaną sympatii; Piotra i Teofana do protestantyzmu oraz krytyku; katolickiego Rzymu jako Rzymu ni .prawdziwego. Tworzył sią paradygmat idei, w którym „papieski” Rzym i stara Moskwa jednoczyły się w opozyc i do Petersburga - prawdziwego Grodu Świętego Piotra

Cha rai: tery styczni} wypowiedź Piotra I na len temat przekazał protojerej moskiewskiej katedry Archanielskiej Piotr Aleksiejew w liście do cara Pawia I. Informując, ie — według słów Piotra II - Nikon „zaraził sic duchem papieskiej żądzy władzy”, P. A. Aleksie je w komentował: ..Czy to nie papieska duma, żeby koronowanego przez Boga cara uczynić swoim koniuszym” (Aleksiejew, 186.”, kol. <i*t;    Chodzi tu o obrząd cerkiewny „procesji

ita cśł odprawiany w Moskwie w niedzielą palmową, p*«cIcjl*- którego patriarcha, uosabiający Chrystusa, jechał na koniu prowadzonym za uzdą przez cara; obrząd ten został zlikwidowany za Piotra (po raz ostatni był odprawiany ! ii'Mi roku). 'I’ak wiąc staroruski obrząd cerkiewny, zajurźyczony przez Rosjan od Greków (a mianowicie <«t kościoła jerozolimskiego, zob.: KikoUkij, 138 >, ss. 48 -- 47), bezjfcdćrcdnio kojarzy sią z papieskim Rzymem.

W ś'vk;l-i powyższych faktów staje sią bardziej widoczne jjoI-inr/at* ukierunkowanie par«>dystycznych ce-;<;ov on Wszechbłazeń .kiego Soboru. Wbrew panującej opinii parodiowanie obrządu konklawe oraz innych obrządów p.jńe.kkli nie l»j|» pozbawione aktualnego znaczenia pov.iid;.ny pr/ez badaczy pogląd, iź ceremonie te nabierały aktualności jedynie wtedy, gdy przedmiotem drwin nawal de patriarchat, nie wydaje sią być ścisłym. Ma lodzi z otoczenia Piotra natrząsanie su* z papieskiego Rzymu nieuchronnie przekształcało su; w dysk redy tac ją j,.iruił'.ou, rosyjskiego, a kpiny z patriarchy całej Rusi zlewały sic / parodiowaniem władzy papieża rzymskiego.

Miasto, hodowane przez Piotra, nie mogło sią obejść b_'/ et <‘i» d,i*'j patronalnej katedry. Spojrzenie na Peler-burg - u#i .-.trony ujawnia, że analogia do Rzymu była wyrazmc obecna w świadomości budowniczych nowej . W/; A miejski j cytadeli, która według pierwotnych propAn/w    była znajdować su; w centrum rola-

f,v,    katedrą pjoira i Pawia, pomyślaną jako

t#0

najwyższa budowla \y    ;; ■.    wraz

z przeniesieniem relikwii -Alek sandr a Newskiego, zorganizowanym przez Piotra I wynikowo uroczyście, ujawniła się również orienlacja patronalnych świątyń na związek z Nowogrodem. W ten rposób dwie patronalne śvr*ą-lynic Petersburga naki^rowywaly na rowyj ;ża ; pov/szecłi-ną interpretacją nowej stolicy. Jednocześnie poprzez „rrynwlaj” symboliki; katedry Piotra i Pawia przeświecała symbolika Moskwy jako trzeciego Rzymu; po śmierci Piotra katedra Piotra i Pawia w Petersburgu okszuje się jak gdyby zastępczynią katedry Archanielskiej *.v Moskwie, ponieważ staje się ona grobowcem rosyj dcieh monarchów.

Jeśli pierwszą petersburską świątynią była katedra Piotra i Pawła, której budowę rozpoczęto w dniu imienin

cara (dli czerwca 1703 roku by i to pierwszy publiczny gmach nowego miasta), to drugą stała się cerkiew pod wezwaniem Izaaka Palmaiyhskiego. Budowę jej zaczęto w iiniu urodzin Piotra, 30 maja 1707 roku. Cerkiew była poświęcona świętemu, w którego dniu u: txiy.il su- w roku 1072 car Piotr. W *en sposób obie świątynie sianowiJy jak gdyby rozdwojenie pcwncj jedności kultowej, związanej z niebieskimi patronami cara. Tym istotniejsza «rięc jest różnica pomiędzy nimi. Z jednej strony kośendno--kuliorowe znaczenie imion najwyższych apostołów Pietra i Pawła nie mogło być poróv. nywane ze skroń-nyrn miejscem Izaaka Pa Ima ty oskiego. Pod cza i gdy ten ouLaim przypominał łodziom epoki Piotra I przede v. — ystkitn

0    dniu urodzin id) cara, apostołowie Pioir i J awel p“-siadali samodzielną sferę znaczeń kościelno-kuhurowycń

1    przywoływali wspomnienia o całym zespole idei kościoła po wszech i tego. Z drugiej zaś strony w tradycji kulturo-.vej sprzed czasów* Piotra znaczenie świętowania imienin było znacznie większe od świętowania urodzin cara, które miały świecki i bardziej prywatny charakter^c Z tego względu cerkiew Izaaka, choć była potencjalnym konkurentem katedry Piotra i Pawła do roi i (Stitunilncj śwL*~

fyni miasta, posiadała bardziej ..europejski" charakter _

w odróżnieniu od „rosyjsku-powszechnego** Piotra I Pawła. Sprzyjała temu leż łokalizi <. ja cerkwi w pobliżu Admiralicji w „zachodniej" części miasta, wówczas peryferyjnej i zamieszkanej przez marynarzy (»t^d .morski*' ulice) - w znacznej mierze innowierców oraz jej wieś

147