77000 pic 11 07 011038

96

wtriacn D

kę, aj_e i_ch ^{y w} °bszernych tvt.,> ^y, ^powieści Boc^ • ^{? bowjem} <

•w* o c_2ł!°“r^a "^fe *&*^{j j} -.    + ^w <*»5

"*tam?Z^,1£^Zaa Glów^^er°ⁿ® j“* PrSr^{my psychoto}8i™_i

/ ^w ^go dziele zwrZT <*»ba w    "^WOtta _narrat;

i«,    ^? * °^fe_w^_r2ystmega.

Now_eie b! ^ *5UXV_mat    "

Etyczne ?^Ccacci^ nie _Sa * • ^3Wldiu’ ^to jest _2a!-^J’ ^byJeby Wko _opo-

^oha 1 ⁶ "**»* ichl^.^entaln.    ^{JąCą Ma9}

^anegdoty, rozba^_a^r°^niąc* °*    Tt_r^^tr°^joWe’ ani dra-

^{Slę r}°^Wnież głębszy^ ^tylko na chwil^⁶^⁰*- ^Ni* są ZT° ^ZnamionuJ^e

^{w łWaŁ}= c

s~,_ra

^wy^c*; tak nn w ^{J St} zbiorem ' ^przez Prost. -^amieb w_ywikłZ^m§1 Piątek ₀^PrZyktadów, _prak ^{Us Icilś} zasadach ^Cm^{Slę 2 groź}neg₀ ^^W^^Ci Poświęco^    ^wzorów

Ł~-srs-*., C ’    ■*■«?• a

^dy dotacja fr^er02er^fe™^eef ^wi£e p°"^e'^ach Boccaccia _su ?*«*«*£ f^rancusJca nrUolT*¹™™PorS7°^toe*> ta «

“‘J^erna,    ^e»^ó_{r ŚBjei}ⁿ^tade_{k 2} powS^^anj™ , ,

• oT„    BtapadW ^kuItUry towarze* ^aemi’ »*

■• »■ ^ _w_:_: -—

ii*30, _s. 21.

nowel dawnego typu są Gawędy niemieckich uchodźców Goethego. Ci niemieccy uchodźcy uchodzą ze swych majątków, ścigani przez postępującą rewolucję — jak towarzystwo Dekamerona uciekało przed zarazą — i na wygnaniu dla uprzyjemnienia czasu opowiadają sobie nowele. Przewodniczka Kółka, baronowa, zwraca się do obecnych ze słowami:

Przedmiot waszych opowiadań pozostawiam wam do wyboru, ale pozwólcie nam przynajmniej w formie widzieć, że znajdujemy się w dobrym towarzystwie ¹¹.

Rzeczywiście forma tych utworów jest bliźniaczo podobna do Boccaccia, ale tematy (cudowność, ludzkie namiętności) mówią nam jasno, że znajdujemy się już w innych czasach. I późniejszy utwór Goethego No-velle tkwi już cały w nowej problematyce: jego zawiła kompozycja wiodła i wiedzie do najróżnorodniejszych i najsprzeczniejszych komentarzy.

Romantycy niemieccy zachwycali się włoską nowelą, jak w ogóle artystycznymi formami romańskiego pochodzenia (sonetem np.), przeszczepiając je na grunt swojej literatury. Tieck napisał studium o Boccacciu, w którym rozwija teorię noweli, upatrując istotę tej formy opowiadania w „punkcie zwrotnym" (Wendepunkt), co wkrótce weszło do arsenału potocznych szlagwortów krytyki literackiej. W krótkim czasie nowela — przed w. XIX rodzaj w Niemczech nie znany — staje się jednym z najpopularniejszych i najpoczytniejszych typów literatury. I już w 1827 r. Wiener Zeitschrift ubolewa nad tym, że „dość przerzucić kilka tomików nowel, by przekonać się, że sami autorzy nie zdają sobie sprawy, co oznacza ani co ma oznaczać wyraz, który umieszczają w tytule swych produkcji"¹². W tym samym roku krytyk Paul Thorn w rozprawie Einige Worte iiber die Nonelle skarży się na zalew „deminutywnych powieści", udających tylko nowele, które są „krótkimi historiami w formie towarzyskiej pogadanki" ¹³. Podnosi przy tym Thorn prawdziwie nowelistyczny charakter Gawęd niemieckich uchodźców.

Przez cały XIX i w ciągu XX w. można zaobserwować wyraźne dwa szeregi poglądów na nowelę. Z jednej strony tacy pisarze i teoretycy, jak Tieck, Spielhagen, Franek, Pongs starają się obronić nową, kształtującą się formę tego gatunku literackiego — z drugiej strony co pewien czas pojawiają się głosy, jak np. Thorna, Hebbla, Ernsta i ostatnio Grol-mana ¹⁴, które odrzucają całą nowelistykę XIX w. jako żałosny produkt

¹¹    J. W. Goethe, Unterhaltungen deutscher Ausgewanderten. W: Werke. T. 12. Tubingen 1808, s. 165—166.

¹²    G. W e i s e, Entwicklung und Probleme der ósterreichischen Novellistik im 19. Jahrhundert. Greifswald 1928, s. 39.

¹² A Hirsch, Der Gattungsbegriff „Novelle“. Germanische Studien. (Berlin) 1928, z. 64, s. 38.

¹⁴ A. G r o 1 m a n, Die strenge „Novellen“form und die Problematik ihrer Zertriimmerung. W: Literarische Betrachtung. Berlin 1930.

Pamiętnik Literacki, 1961. z. 1.    7