68868 skanuj0085 (14)

174 AKSJOLOGIA LTYlZNS

etycznemu relatywizmowi, który pociąga za sobi| / logiczną konsekwencją etyczny subiektywizm i arbitralność moralnych rozstrzygnięć. Dla tych samych racji należy też uznać za chybione, częstokroć już wspomniane, u formistycznc tendencje w łonie etyki tomistyczncj i w ogóle chrześcijan skici Ziarna prawdy, które się w tych tendencjach na pewno kryją, /awic rają się również w interpretacji tradycyjnej. Chodzi jednak o to. aby w p<* szukiwaniu prawdy nic pójść za daleko, co. niestety słusznie, można zar/u cić w teIu współczesnym autorom⁶².

Uzasadnienie

W zagadnieniach tyczących podstaw moralności nic konstruuje się down dów, polegających na wyprowadzaniu w niosków z poprzedzających je prze sianek. Zadanie nasze polega na sformułowaniu elementarnych racji, które czy to przez swą zgodność z dostępnym każdemu człowiekowi doświadczę mcm. czy też na podstawie analizy swej logicznej treści ukamją zasadność określonego twierdzenia

Jak zaznaczono w toku wyjaśnień mających uwypuklić w łaściwy scn» przyjętego rozwiązania moralnej specyfikacji aktu prostego, wyrazem zj jętego w tej spraw ie stanowiska jest teza. która br/rni: pierwszą I podtla w ową wartościowość moralną aktu prostego określa jego przedmiot (cel czy nności) natomiast okoliczności, wśród nich także cel sprawo czynu pełnią rolę czynników wtórnych, dopełniających podstawową wartościowość przedmiotu.

W podanym sformułowaniu zaw ierają się w gruncie rzeczy dwa twio dzema, które domagają się odrębnych uzasadnień. W pierw szym należ v wykazać, że podstawy moralnej specyfikacji aktu prostego opierają się na niezmiennych czynnikach jego struktury, a nic na zmiennych. Wdnn m natomiast, żętym niezmiennym czynnikiem jest wyłącznic przedmiot aktu prostego, na kategorię zaś czynników zmiennych składają się okoliczno ści aktu (sytuacja) łącznic z celem sprawcy czynu

Jakie w ięc racje przemaw iają na rzecz pierwszego z wymienionych tw u • dzeń?

Wstępnej w tym kierunku orientacji dostarczają potoczne intuicje nu» ralnc mające jednak poss s/cchny zasięg w świadomości moralnej ludzko ści. Pew ne kategorie aktów prostych, jak np. św iadczenie drugim, co im' %

Por T fclipko. Rola ro:u»nu w kształtowaniu moralności. St Pliil Clii. 2-1 (l*W s 123-143.

naU-zy, mówienie prawdy, dochowanie przysięgi c/y umowy ocenia się * tych intuicjach jako zachowanie dobre, ich zaś zaprzeczenie w postaci •ki«»w bezprawia, kłamstw a czy zdrady potępia się niezmiennie jako moralnie /łc. Powszechność wymienionych (i innych) intuicyjnych ocen /o-

*    >1111- gruntowniej uzasadniona przy oka/ji omawiania następnego zag.ul-imma i dlatego można chwilowo poprzestać na ogólnym tylko stwierdzc-

Poi w ladc/a ono jednak wystarczająco przyjętą tezę. ponieważ niezmicn-*o*ć tych powszechnie żywionych przeświadczeń moralnych proporcjonalną rację swego wyjaśnienia znajduje tylko w założeniu, że wyrażają one •••.•ulną stronę równic stałych elementów struktury aktu prostego.

I ę na dośw iadczcniu moralnym opartą rację należy wzmocnić uzasad-••nulem racjonalnym, opartym na systemowym założeniu filozofii tomi-Myc/ncj. Chodzi tu ojej teorię bytu. która formalną zasadę kształtującą Motową treść każdego bytu złożonego upatruje w jego stałych elementach itrukturalnych. One decydują o gatunkowej okrcśloności bytu. w naszy m »Ypadku aktu prostego, a tym samym wyrażają w nim to. bez czego nic MMi/i-my dynamicznej struktury tego aktu ani pojąć, ani opisać właściwej ii -i rzeczywistości

Skoro jednak tak się przedstawia sprawa w ontyczno-dynamicznym

•    •i*, kcic aktu prostego, wobec tego stwierdzony tu stan musi mieć swój odpowiednik także w moralnym aspekcie tegoż aktu. Mianowicie, jeżeli

*    tych stałych i powszechnych czynnikach struktury aktu prostego zawie-

•    • »ię dodatnia lub ujemna treść moralna, w takim razie treść ta przysługuje •• mu aktowi jako pierwsza i podstawowa wartościowość moralna. Wobec legii c złów iek podejmując dany akt prosty zamierza go według w łaściwego •ihi obiektywnego i stałego stanu jego struktury. Konsekwentnie moralna

ii. sloność wypływająca z czynników zmiennych i konkretnych staje się < KtoMinku do niej określonością wtórną i ją dopełniającą.

/ kolei należy przytoczyć racje na rzecz drugiego twierdzenia, że obiek-itwnym I stałym czynnikiem w strukturze aktu prostego jest wyłącznic , . przedmiot, natomiast okoliczności (sytuacja), w tym rów nież cci •|imwcy czynu stanowią zespół czynników zmiennych Ponieważ występujące wiej tezie pojęcia zostały wypracowane w ramach filozoficznej mali/.y aktu prostego na gruncie ogólnych założeń filozofii tomistyczncj. !•• - io jej uzasadnienie staje się zrozumiale i nabiera przekonującej mocy i. wiiicż na fundamencie systemowo zdeterminowanym przez te założenia.

twierdzenie to etyka tomistyczna przyjmuje jako wniosek wypływający analizy zjawiska ruchu Akt prosty jest bow iem określoną formą ruchu. a /elki zaś ruch staje się zrozumiały i różni się od innych fonu ruchu tylko