skanuj0088 (14)

180 AKSJOLOOIA ETYCZNA

naturalnego i ubocznego. Jako takie wyrażają czynniki struktury' aktu prostego, który w działaniach złożonych może występować zarówno w charakterze środka, jak i celu we właściwym znaczeniu*⁵. Cel konstytuujący rzeczywistość aktu o strukturze złożonej oznacza - zgodnie z przyjętym w eudajmonologii określeniem wszelkie dobro zamierzone aktem woli działającego podmiotu ze względu na nic samo. Jest to zatem zawsze cci rozumiany we właściwym sobie znaczeniu. Utożsamia się z dobrem zawai tym w akcie zamykającym akt złożony jako jego końcowe ogniwo.

c)    Z kolei skierujmy naszą uwagę w stronę znamionującej akt złożony „wielości”. Jest ona uwarunkowana przez włączone w budowę tego aktu środki mniej lub więcej zróżnicowane i powiązane niekiedy w całe łańcu chy działań odpowiednio do wymogów' stawianych przez realizację zamii* rzonego celu. Na podkreślenie zasługuje jednak przede w szystkim fakt. /< środki nie tracą przez to właściwej sobie specyfiki. Każdy z nich rów nież w' ramach struktury aktu złożonego pozostaje nadal takim samym .ik tern, jakim jest poza aktem złożonym. Np. udzielenie jałmużny w echu ł. pokutnych nie pozbawia go gatunkowej odrębności, ale pozostaje nadal aktem jałmużny. Krótko mówiąc fakt, że dany akt prosty został włączony jako „środek" w określony akt złożony, nie pociąga za sobą zmiany jcgi-wewnętrznej budowy, nic traci on nic z właściwej sobie wewnętrznej jod ności, stanowi nadal homogenną całość odpowiednich czynności wraz z jed noczącą je celowością. Natomiast fakt ten rzutuje w zasadniczy sposób i».< strukturę aktu złożonego. Skoro bowiem akt prosty zachowuje swą tożv.» mość w ramach aktu złożonego i takich aktów jest w iele, w takim razie aki złożony ma inną budowę, aniżeli akt prosty. Nie jest to budow a homogn na. ale właśnie budowa ..heterogenna".

d)    W podsumowaniu wyników refleksji nad znamionującą akt zło/*-ny jednością wielości nasuwa się następujący wniosek. Jest prawdą. /« akt ten nic stanowi luźnej aglomeracji aktów prostych, zatomizowany* li i pozbawionych odpowiedniej organizacji, ale jest rzeczywistą jedność i* środków, za pomocą których podmiot zamierza osiągnąć określony cci Mimo to jedność ta ze względu na częściow ą autonomię środków iik wykracza poza ramy .jedności celowego układu”. Oznacza to, że ów c« i nir wchodzi w wewnętrzną strukturę urzeczywistniających go środków a tak samo i środki nie zatracają się w bytow ej specyfice celu. Środki i *• i

** Ślipko. Obiektywizm celu w etyce chrzeicijańikiej. Homo Dci 30 (1961) 4. % 3p» 320.

•plują się „poza” właściwą im gatunkową swoistością, są względem »•* bie czymś zewnętrznym. Cel bowiem wyznacza środkom tylko osta-•• /ny punkt odniesienia, do którego owe środki dążą, i w którym znaj-•t n i woje ostateczne ukoronowanie, środki zaś dzięki swej sprawczości powodują - każdy w własnym zakresie - odpowiadające sobie skutki, kmu* nakładając się na siebie prowadzą w^r końcu do takiego stanu, że imici/ony cel staje się rzeczywistością. Struktura tego rodzaju działań i więc luźniejsza, opiera się na uporządkowaniu poszczególnych środ-t -" pod kątem” celów, „w stronę" celów, ale ich me scala w wewnętrz-•*. dynamiczną jedność z tymi celami. W porównaniu z wewnętrzną jed-n ią aktów prostych jedność aktów złożonych może być uznana tylko /« irdność zewnętrzną.

aktu złożonego

Końcowym rezultatem dokonanej analizy jest zbudow ane na jej podsta-i iikicślcnic aktu złożonego. W myśl tego określenia akt złożony zneho-.11 wówczas, kiedy podmiot działający dąży do urzeczywistnienia okre-i .m gn dobra zamierzonego ze względu na nie samo za pomocą /różni, uwanych l gatunkowo odrębnych środków.

Sprecyzowanie centralnego dla omawianego zagadnienia pojęcia aktu

i    *>ncgo stanowi ostatni krok na drodze do naszego właściwego zadania i i >m ono na sformułowaniu tezy i jej uzasadnieniu.

Storniułowanie tezy i jej uzasadnienie

Ponieważ, jak zostało stwierdzone, cel zajmuje w strukturze aktu złożo-•*    • miejsce centralne i nadrzędne, przeto również w porządku moral-

•    m -.łanowi on czynnik podstawowy i formalny, który określa moralną

'•    aktu /łożonego jako całości.

/ drugiej jednak strony poszczególne środki wchodzące w skład budo-

•    Am złożonego zachowują w ramach tej całości swoją heterogenną od-nbność. Skoro zaś zachowują swą heterogenną odrębność, czyli również a ' .ni mc li całości aktu złożonego pozostają tym, czym są poza nią. w' takim

•    także swą moralną określoność czerpią z odrębnych, własnych swo-

ii    u ewnętrznych źródeł. Na pierwszym miejscu czerpią ją w ięc ze swoje-przedmiotu. Człowiek pr/ez to samo, że włącza te akty jako środki

• l/i danie skierowane ku odpowiedniemu celowi, akceptuje zawartą w ich n *»« i wartość moralną i jest /.i mą moralnie odpowiedzialny.