21 (893)

Kapitał Marksa jako przykład stopniowej konkretyzacji

Klasycznym przykładem takiej stopniowej konkretyzacji jest Kapitał Marksa. Najlepiej to uwydatni jasne sformułowanie dane przez Brusa: „Cały dalszy wykład I tomu Kapitału stanowi krok po kroku wstępowanie od abstrakcji do coraz wyższych szczebli konkretności aż do ukazania historycznej tendencji akumulacji kapitalistycznej. Ale i cały I tom daje obraz kapitalizmu jedynie na pewnym szczeblu abstrakcji. Jest to bowiem w zasadzie analiza kapitalistycznego procesu produkcji w czystej postaci, analiza istoty kapitalistycznych stosunków produkcji. Marks abstrahuje tu od procesu cyrkulacji kapitału i (w związku z tym) od konkretnych form. w jakich na powierzchni zjawisk występuje istotna treść kapitalistycznych stosunków produkcji. II tom Kapitału zawiera analizę procesu cyrkulacji kapitału, III zaś dopiero analizę procesu produkcji kapitalistycznej, ujętego jako całość, tj. w jedności procesu produkcji i procesu cyrkulacji, w jedności treści stosunków kapitalistycznych i ich konkretnych (fetyszystycznyeh) form. Przy tym zarówno wewnątrz II, jak i wewnątrz III tomu wykład Marksa jest wstępowaniem od abstrakcji do konkretu” ³⁵.

Przechodzą: ; od wyższych do litycznej coraz hi cesu gospodarz z e-bezpośrednią k:: praw i teorii z r; weryfikacji.

Ekonometria jak: r : mąfei ekonomii polityczni

Przy oma wian; zr winięta w ciągu osia 'lometrią ³⁶. Ekon: n- zm* lonych przez ekon:m cesów gospoda:zzy: z je się przy tym a:zza Dla ilustracji pzn

³⁵ Tamże, s. 192 - 193. Na tę metodę stopniowej konkretyzacji zawartej w Kapitale Marksa zwraca też uwagę Henryk Grossmann we wstępie do swojej książki Das Akkumulatians- und Zusammenbruchsgesetz des kapitalistischen Systems, Lipsk 1929. Grossmann pisze, co następuje; „przedmiotem badania jest empirycznie dany świat zjawisk. Jest on \ jednak zbyt skomplikowany, aby mógł być poznany bezpośrednie. Możemy się doń tylko przybliżyć stopniowo. W tym celu robi się liczne założenia upraszczające, które pozwalają poznać przedmiot poznania w jego zasadniczej strukturze {Kernstruktur). Jest to pierwszy szczebel poznania w marksistowskim postępowaniu przybliżeń... Jest więc jasne, że dzięki tym fikcyjnym założeniom zrazu oddala się od empirycznej rzeczywistości, przy czym właśnie tę rzeczywistość należy wyjaśnić. Wynika stąd, że w ten sposób otrzymane poznanie może mieć tylko charakter tymczasowy, że po pierwszym szczeblu poznania musi nastąpić drugi, definitywny. Każde upraszczające założenie wymaga następnej korektury, która uwzględnia poprzednio pominięte elementy realnej rzeczywistości, przez co całe badanie zostaje stopniowo przybliżone do skomplikowanego świata zjawisk i doprowadzone do zgodności z nim” (s. VI - VII). Grossmann zaznacza, że u Marksa występują z reguły dwa albo trzy szczeble takiego kolejnego przybliżenia (s. VIII). Ten całkiem słuszny opis metody Marksa — metody ekonomii politycznej jako nauki — został poddany nieuzasadnionej krytyce przez Fritza Behrensa. W pracy Zur Methode der politischen Oekonomie (Berlin 1952) Behrens zarzuca Grossmanowi, że „nie pojął metody Marksa” oraz że jego ujęcie jest sprzeczne z dialektyką (s. 46-- 47). Powołuje się przy tym na wyraz „fikcyjny”, użyty przez Grossmanna, oraz na to, że Grossmann podstawową, najogólniejszą abstrakcję Marksa upatruje w jego schemacie reprodukcji. Pomijając jednak mniej lub więcej udaną terminologię oraz zagadnienie, co stanowi najogólniejszą abstrakcję u Marksa, Grossmann trafnie i jasno przedstawia metodę Marksa. Podobnie ujmuje metodę Marksa (oraz metodę ekonomii politycznej) Sweezy. Stwierdza on, że „wyniki osiągnięte w tomie I mają charakter tymczasowy. Często, choć nie zawsze, ulegają one mniejszym lub większym zmianom na niższym szczeblu abstrakcji, tzn. gdy więcej stron rzeczywistości

zmiłuje prawo popytu można nadać wyraz Konkretyzacji postarz lony towar a jego : - ~-kach historycznych zu na masło, jego ceną nr wych. Ekonomia p:. mulacji, ustala, w raz wzrostu wytw⁷ nia środków konsumpcje, liczbowego wyraz*- ze*za nych, np. w Polsce - I izie najdalej idące; z tyczną praw i teom . :

wzięto pod uwagę”. 7-;-.; *”= wyjaśnia, że zadaniem 'jci X świadomie w tomie L £tł 5=35 abstrakcji. (Tamże, s. i:

⁸⁸ Nazwa ekonom, er-ia rumdi nomistę Ragnara Friscńa - -on ona utworzona na wzćr cauw— , stwa, a która stosowani jesc xia iącej się aparatem sza;:."— m ..antropometria” dla czransa ?

:emat ekonometrii zeb Gs - s:

108