22

w działanie ze społecznością, które można wypełniać stosując różne formy i techniki pracy.

Metoda środowiskowa w wydaniu amerykańskim wywodzi się z tradycji demokratycznej partycypacji obywateli w rozwiązywaniu problemów swoich społeczności. Jej podstawą jest dobrowolna redystrybucja dochodów, którą starały się już w przeszłości wykorzystać w pomocy społecznej różne towarzystwa i organizacje dobroczynności. Akceptacja metody w obrębie pracy socjalnej nastąpiła dopiero w latach pięćdziesiątych w formie planowania społeczności (community planing), aktywizacji i rozwoju społeczności (community deuelopment), akcji społecznej (community action, social action). W doświadczeniu amerykańskim organizacja społeczności lokalnej okazała się metodą najtrudniejszą do przyswojenia przez pracę socjalną ze względu na to, że konsekwencje jej stosowania zwykle narzucają społeczne status quo i rutynowe procedury publicznych służb socjalnych¹.

Zadania profesjonalistów społecznych prowadzących pracę w środowisku powinny koncentrować się na: ułatwianiu społeczności definiowania celów i określania priorytetów; pomocy w przeprowadzaniu skutecznych działań środowiskowych; kierowaniu uczestnikami działań w trudnych, konfliktowych sytuacjach; inicjowaniu działań przez kształcenie, pokazy i inne podobne techniki.

Techniki można rozumieć jako składowe metod, czyli konkretne sposoby stosowane w praktyce pracy ze społecznością w odniesieniu do konkretnych sytuacji czy etapów pracy. Wśród technik można wyróżnić następujące:

a)    strulsturyzację - jako sposób tworzenia struktury pod kątem potrzeb i zasobów społeczności oraz wykorzystanie zasobów do zaspokojenia potrzeb poprzez właściwy podział zadań między członków zespołu realizacyjnego;

b)    zarządzanie - administrowanie — jako proces przekształcania polityki socjalnej w świadczenia socjalne oraz proces realizacji przedsięwzięć, w którym oprócz kierowania sprawiedliwym podziałem świadczeń i usług socjalnych, konieczne jest administrowanie tymi przedsięwzięciami;

c)    przygotowanie planów i opracowań formalnych - jest koniecznym elementem związanym z zapisywaniem planowanych i opracowywanych wspólnie działań, przygotowywaniem narzędzi diagnozy i ewaluacji (kwestionariuszy wywiadów, ankiet), prowadzeniem ewidencji formalnego podziału środków i funduszy itp.;

d)    edukacja i promocja — polega na podnoszeniu świadomości oraz wiedzy grup i społeczności na temat problemów społecznych i możliwości przeciwdziałania im, sprzyja także mobilizacji zasobów społeczności, a może być realizowana w formie prelekcji, dyskusji problemowych itp.;

e)    pokazy — są techniką bezpośrednio związaną z edukacją i promocją i jak sama nazwa wskazuje, wiążą się z różnymi formami prezentacji „audio-tele”;

f)    akcje socjalne - podejmowane są wówczas, gdy istnieje zagrożony (upośledzony) odłam populacji, który winien się zorganizować lub sprzymierzyć z innymi, aby wywrzeć odpowiedni wpływ na szerzej pojętą społeczność w celu uzyskania zwiększonych zasobów i lepszego traktowania - zgodnie z zasadą sprawiedliwości spolecz-nej². Akcje socjalne związane są z rozwojem socjalnym jako planowanym procesem zmian, a polegają także na organizowaniu się na rzecz pomocy lokalnym grupom i wywieraniu wpływu na struktury polityczne i biurokratyczne w środowisku. Mogą być realizowane w formie wieców, zbiórek, koncertów, czy nawet demonstracji. W Polsce akcją socjalną na szeroką skalę może być Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy;

g)    konsultacje i porady - to możliwość spotkań członków społeczności ze specjalistami, którzy mogą dzielić się wiedzą i umiejętnościami mającymi zastosowanie do problemów społeczności i sposobów ich łagodzenia lub rozwiązywania;

h)    rzecznictwo jest jedną z technik (czy też form) pracy socjalnej stosowaną dość powszechnie przez pracowników socjalnych we wszystkich sytuacjach, w których istnieje potrzeba wspierania jednostek i grup pokrzywdzonych (zmarginalizowanych), zwłaszcza w odniesieniu do lokalnych potrzeb, a jego istotą jest ochrona praw tych jednostek i grup oraz prezentowanie ich interesów na forum społeczności.

Praktyka pracy socjalnej ostatniej dekady w Polsce wskazuje, iż stosowanie metody organizowania środowiska było i jest niedoceniane. Sądzę, że w naszej rzeczywistości szersze stosowanie tej metody mogłoby zapewnić społecznościom lokalnym lub ich częściom

131

1

J. Szmagalski, Praca socjalna w poszukiwania skutecznych metod, w: Praca socjalna służbą człowiekowi, L. Malinowski, M Orłowska (red.), Wyd. Żak, Warszawa 1998, s. 51.

2

R A. Skidmore, M.G. Thackeray, Praktyka pracy socjalnej ze społecznością..., s. 99.