page0281

NAZWY WODNE

można mniemać, że w Polsce prawdopodobnie nie ma nazw jezior, które można by zaliczyć do staroeuropejskich nazw wodnych, lub jest ich bardzo mało. A więc nazwy polskich jezior są strukturalnie młodsze niż najstarsza warstwa nazw rzecznych. Nazwy jezior genetycznie słowiańskie, podobnie jak nazwy rzek, określają m.in. cechy charakterystyczne obiektu, np. Czarne, Białe (od koloru wody, podłoża), Mielno (od miał 'rodzaj piasku'), Piasecznik (od piasek), Moczydło (od moczydło 'mokradło), Modła (od *mod- 'woda, teren mokry'), Borowy, Borują (od bór 'las sosnowy'). Wiele nazw jezior, zwłaszcza nowszych, pochodzi od nazw miejscowości w których te jeziora się znajdują albo obok których leżą, por. Jezioro Rożnowskie, od nazwy wsi Rożnów, obok której powstał zalew.

Pisząc o nazwach jezior, kilka słów trzeba poświęcić nazwom toni rybackich. Tonie rybackie są to miejsca na jeziorach (także na morzu), gdzie odbywają się połowy ryb. Toń rozpoczyna się od miejsca, w którym rybacy zarzucają sieci, jej szerokość wynosi około 50 m, a długość około 200-300 m. Twórcami i użytkownikami nazw toni rybackich są głównie rybacy, gdyż nazwy te pomagają im określać miejsca połowu ryb. Cechą charakterystyczną nazw toni rybackich jest ich zmienność, niestabilność formalna. Struktura językowa tych nazw jest bliższa strukturze nazw terenowych (nazw pól, lasów, łąk) niż nazw jezior czy rzek. Są to głównie wyrażenia przyimkowe określające położenie toni względem innego obiektu, zwykle względem obiektu na brzegu jeziora, np. Na Kaletki, Na Wysepkę, Na Rzekę Drwęcę; właściciela, np. Na Adama, Na Góralskiego; określające cechy toni, np. Wądołek, Środkowa; wskazujące gatunek łowionej ryby, np. Leszczowa, Sandaczowa.

W polskim nazewnictwie wodnym specyficzne miejsce zajmuje hy-dronimia terenów górskich, zwłaszcza Tatr. Tereny górskie charakteryzuje m.in. to, iż pokryte są gęstą siecią potoków. Często są to potoki okresowe, wysychające w czasie lata. W związku z tym wśród nazw terenów górskich jest dużo nazw wodnych. Są to nazwy o młodej strukturze językowej, tworzone najczęściej od nazwisk i imion właścicieli pól i polan, przez które te potoki przepływają, od nazw terenowych, od nazw osiedli góralskich. Twórcami tych nazw są okoliczni górale. Nierzadkie są jednak wypadki, że nazwy są tworzone przez osoby przybyłe spoza gór, a więc przez pisarzy, kartografów, turystów. Są to nazwy sztucznie utworzone, które z biegiem lat zostały przyjęte także przez górali. Takimi sztucznymi nazwami są np. Morskie Oko, Wodogrzmoty Mickiewicza.

277