22 (358)

jomorficzne nie mogą stanowić podstawy do wnioskowania o bliskim po-    przede

krewieństwie filogenetycznym.    etapacl

Cechy plezjomorficzne określa się często jako cechy prymitywne czy    sekwen

pierwotne. Nazwy te są mylące, bo cechy plezjomorficzne wcale nie muszą być    w rozt

prostsze, bardziej „prymitywnie” wykształcone niż cechy apomorficzne. Cza-    owodn

sem wręcz odwrotnie, cecha plezjomorficzna jest bardziej skomplikowana niż    wowco

cecha apomorficzna. Niemal każda cecha plezjomorficzna pojawiała się jako    tych. A

cecha wyspecjalizowanaj Tak np. wykształcenie jarzedniej- kofrćźyny w postaci    ców. V

skrzydła było specjalizacją.. (cechą apomorficzną) w tej grupie dinozaurów,    rozwoji

w której pojawiły się ptaki, ale w obrębie ptaków "posiadanieTTkrzydeł jest    rozwpji

. cechą prymitywną_r plezjomorficzną. Ten sam stan cechy może być uznany za    'względi

plezjomorficzny lub apomorficzny,' w zależności od poziomu rozpatrywanych    u osobi

pokrewieństw. Takie komórki jajowe, jakie występują u dziobaka i kolczatki, '§ nego (p są cechą plezjomorficzną dla ssaków, ale apomorficzną (i wyspecjalizowaną) dla grupy obejmującej gady, ptaki i ssaki'zwanej owodniowcami (Amniota).

Podobnie pięciopalczasta kończyna, która jest cechą plezjomorficzną dla owodniowców, jest cechą apomorficzną dla czworonogów (Tetrapoda).

7.1.3. Wyznaczanie kierunku zmian cech

>

Odróżnianie cech plezjomorficznych od apomorficznych nie zawsze jest⁷ łatwe. Takie rozróżnienie jest jednoznaczne z ustaleniem kierunku zmian,¹ którym podlegała rozpatrywana cecha, czyli jej polarności. Jedną z częstszyclr-metod jest zbadanie jaką postać rozpatrywana cecha posiada w tzw. grupie"’ || zewnętrznej. Dla ssaków taką grupą zewnętrzną są gady i w wyżej przytoczo-■ jg nym przykładzie uznaliśmy jajorodność, obecność steku i kości kruczej za cechy prymitywne dla ssaków, właśnie stosując porównanie z grupą zewnętrz--ną jako kryterium ustalenia kierunku zmian cech. Dla ptaków grupą zewnęt--S rzną jest jedna z grup dinozaurów.

£W niektórych przypadkach ustalenie kierunku zmian cechy przez porów- ’ nanie z grupą zewnętrzną jest trudne z tego powodu, że nie zawsze jest sprawą ? tak oczywistą, jak w przykładach powyższych, jakie grupy uznać za zewnętrz-' ne względem grup, których pokrewieństwa się ustala. W sytuacjach takich można się kierować innymi, dodatkowymi kryteriami ustalania kierunku zmian, np. danymi z ontogenezy lub danymi kopalnymi^ Kryteria rozwojowe opierają się na obserwacji, że często_cechy ogólne-potawiaia sje^wczesniej

w rozwoju ontogenetycznym niTcećhy wyspecjalizowane. Obserwacje tę sformułował jakó"tż~w. prawo rozwojowe już w XIX w. JK.M. Baer. .Często tak właśnie jest, np. powieki są cechą czworonogów, stosunkowo pozno pojawiają się też w rozwoju ontogenetycznym płaza, bo dopiero w czasie przeobrażenia.^ Kryterium rozwojowe nie w każdym jednak przypadku da się zastosować,^ przede wszystkim z tego względu, że wczesne stadia rozwojowe mogą posiadaj własne specjalizacje. Specjalizacje takie najczęściej pojawiają się albo w początkowych etapach rozwoju (np. przebieg bruzdkowania i gastrulacji żale

292