239wb

Rzeźbę dekoracyjną reprezentuje Jan Chrzciciel Falconi, autor stiuków kościoła św. św. Piotra i Pawła w Krakowie.

Nadwornym malarzem Zygmunta III Wazy był Włoch Tomasz Dolabella, pracujący następnie dla klasztorów krakowskich. On to zaszczepił na grunt polski olejną technikę na płótnie.

Malował dzieła o tematyce historycznej i religijnej. Najsłynniejsze z nich to 10 obrazów dla reflektarza klasztoru Dominikanów w Krakowie, między innymi Gody w Kanie i Ostatnia wieczerza. Był twórcą słynnej Bitwy poci Lepanto (na Wawelu). Ponadto malarstwo reprezentowane jest przez liczne dzieła o tematyce religijnej, eksponujące kult świętych - zwłaszcza sceny męczeństwa w formie realistycznej. Niejednokrotnie artyści umieszczali wzniosłe sceny religijne w realiach polskiej, aktualnej codzienności, starając się tym przybliżyć je do możliwości odbioru przeciętnego widza.

Architektura, rzeźba i malarstwo okresu dojrzałego i późnego

W tym okresie na czoło miast polskich wysuwa się Warszawa, Kraków przechodzi upadek gospodarczy i osłabienie ruchu budowlanego,

wznosi się jednynie klasztory i kościoły fundowane przez magnaterię i bogatych mieszczan. Są to czasy panowania Władysława IV, Jana Kazimierza i Jana III Sobieskiego.

Ruch budowlany uległ w latach „potopu” zahamowaniu ilościowemu, choć nie jakościowemu, wiele natomiast dawnych kościołów, również w stylach gotyckim i renesansowym, otrzymywało nowe, barokowe wnętrza. Usuwano stare ołtarze i zastępowano je ogromnymi nastawami rzeźbiarsko-malarskimi w nowym stylu. Sklepienia otrzymywały nowe malowidła i stiuki. Bogatsze budowle miały wystrój ze szlachetnych materiałów, modny był zwłaszcza czarny marmur. Wobec trudnych czasów i dużej równocześnie popularności nowego stylu nie zawsze znajdowały się fundusze, by stosować materiały tak drogie, dlatego też większość kościołów ozdabiano za pomocą imitacji z malowanego „na marmur” stiuku i drewna lub też stosowano drewno jako materiał rzeźbiarski. Dzięki temu do wspaniałego rozkwitu doszła snycerka. Powstały dzieła tak wybitne, jak organy kościoła Bernardynów w Leżajsku czy stalle kościoła Bożego Ciała w Krakowie. Wybitnym i sławnym dziełem z początku okresu jest kolumna Zygmunta III w Warszawie, ufundowana już przez Władysława IV - wielbiciela i znawcę sztuki starożytnej. Kolumnę zaprojektował architekt króla Konstanty Tencalla, twórca pałaców Koniecpolskich i Kazanowskich (posąg króla wykonał Clemente Molli, a odlał w brązie gdańszczanin Daniel Tym). Architektura jezuicka miała na terenie Polski wiele odmian i wariantów. Z czasem założenia jezuickich kościołów zaczęto łączyć z dwuwieżo-wą fasadą, rozpowszechnioną następnie i w innych typach architektury sakralnej.

Dojrzały barok jezuicki przedstawia kościół w Poznaniu, przypominający wystrojem wnętrza najokazalsze kościoły Rzymu. Ku lekkiemu świetlistemu prezbiterium prowadzony jest wzrok widza potężnymi masywami korynckich kolumn podpierających podwójne uskoki belkowania. Wnętrze utrzymane jest w stłumionej, ciemnoczerwonej tonacji, rozjaśnionej błyskami złoceń i białą dekoracją rzeźbiarską.

Założenia podłużne rozwiniętego dojrzałego baroku reprezentują arcydzieła architektury łączące w jedną całość elementy architektury, stiuko-wej rzeźby i iluzjonistycznego malarstwa - kościoły św. św. Piotra i Pawła w Wilnie i św. Anny w Krakowie. Jest to barok malowniczy, bogaty,

239

7^r

O'

^A 241. Tylman z Gameren. Kościół św. Anny w Krakowie. Fragment fasady