24 (77)

296 Gasion BachcktrU

I zawsze posuwać się naprzód. Na tej drodze świat słowa rządzi wszelkimi przejawami istnienia, oczywiście, przejawami nowymi. Dzięki językowi poetyckiemu fale nowości przebić gają po powierzchni bytu. A język zawiera w sobie diaiekiykc otwarcia i zamknięcia. Zamyka przez swój sens, otwiera przez poetycki wyraz.

Byłoby sprzeczne z naturą naszych badań, gdybyśmy je ujęli w formuły absolutne, definiując na przykład istnienie ludzkie jako dwuznaczne. Potrafimy zajmować się jedynie filozofią szczegółu. A zatem ruchy otwarcia i zamknięcia na powierzchni bym, w obszarze, gdzie byt pragnie się ukazać i pragnie się skryć, są tak liczne, przeciwstawne, tak pełne wahań, że moglibyśmy zakończyć tym oto twierdzeniem: człowiek jest bytem półotwartym.

V

A ileż obrazów poetyckich trzeba by przeanalizować ze względu na jedno małe słówko: Drzwi! Drzwi to cały wszechświat Półotwarcia, a przynajmniej jego obraz pierwotny, samo źródło marzeń, w którym tłoczą się pragnienia i pokusy; pokusa, by zajrzeć do głębi bym, pragnienie zdobycia tych wszystkich, którzy się jeszcze wahają. Drzwi są ilustracją schematu dwóch przeciwstawnych możliwości, które dzielą w sposób zdecydowany dwa typy obrazów. Czasem są zamknięte, zaryglowane. Czasem otwarte czy też otwarte na oścież.

Ale przychodzą chwile daleko większej wrażliwości wyobraźni. W majową noc, gdy tyle jest drzwi zamkniętych, jedne są lekko uchylone. Wystarczy leciutko pchnąć! Zawiasy są dobrze naoliwione. I oto nadchodzi przeznaczenie.

A ileż drzwi było drzwiami wahania! Subtelny i wrażliwy poeta Jean Pełlerin tak pisał w swojej La romance du retour (Romanca powrotu):

La porte me flaire, elle hesite.

[Drzwi mnie zwietrzyły, wahają się.]

rtSiitekiyka zewnętrza i zjnęrrza    297

PM*¹** -    ..    ; .. ... _ . .. ----- . .

\V tym jednym wersie nadano przedmiotowi tyie cech psychicznych, że przywiązany do świata przedmiotowego ₍\;vtcimk zobaczy w nim tylko grę słów. Gdyby tm cytat Lyckodtń z jakiejś zamierzchłej mitologii, przyjęto by go . y.icic łatwiej. Ale dlaczego nie uznać wiersza poety ?;a -••/astkę spontanicznej mitologii? Dlaczego nie mielibyśmy .Uczuć, że drzwi są wcieleniem bożka progu? Czy trzeba ję odwoływać do odległej przeszłości, tej, która nie należy do by móc uświęcić próg? Trafnie określił to Porfir iusz: próg jest rzeczą świętą”¹. Nie odwołując się uo tej sakrali-' aC)i crudycyjnej, dlaczego nie mielibyśmy zareagować na sakralizację poetycką, dzieło poezji naszych czasów, która • _c$z₉ być może, zabarwiona fantazją, aie zgodna z pierwotnymi wartościami.

Inny poeta, nie myśląc wcale o Zeusie, odkrył w sobie majestat progu pisząc:

Je me zurprends u definir le żenił Conmie etant le licu gćometriąue Des arrwees et des dóparts Dans la Alaizon dii PłfeJ

[Przyłapuję się na tym, że określam próg Jako miejsce geometryczne Przyjazdów i odjazdów W Domu Ojca.]

A te wszystkie inne drzwi, próbujące po prostu wzbudzić ciekawość, ale na darmo, ciekawość kogoś nieznanego, kto nie jest nawet wyobrażony!

Któż z nas nie ma w pamięci drzwi do pokoju Sinobrodego, których nie wolno było otworzyć ani nawet uchylić? Albo — co jest tym samym dla filozofii wyobraźni — których nie wolno było sobie wyobrażać jako otwartych lub skłonnych do uchylenia się?

Porfir iusz: Jaskinia nimf.

Michel Barrault: Dominicale (Kazanie niedzielne).

4