25 (688)

NEURO PSYCHOLOGIA

mogą pogłębić akinezję w kończynie po stronie przeciwnej do uszkodzenia mózgu. Taki stan chorobowy przypomina wygaszenie sensoiyczne, a Valenstein i Heil-man (1981) nazwali to nawet „wygaszeniem (notorycznym”.

Agnozja ciała

Agnozja ciała, czyli autotopagnozja, to brak świadomości topografii własnego ciała, niezdolność rozpoznawania lub umiejscowienia części własnego ciała. Specyficzną postacią autotopagnozji jest agnozja palców - pacjent z takim zaburzeniem nie potrafi wskazać na polecenie badającego lub samemu pokazać poszczególnych palców każdej ręki. Stanowi to jeden z czterech klasycznych elementów zespołu Gerstmanna, który jest bardzo istotny z punktu widzenia teorii dominacji czy lateralizacji mózgowej i dlatego został obszernie omówiony w rozdziale 8. Agnozja ciała często bywa również związana z nie-zdawaniem sobie sprawy z własnej choroby lut* niesprawności, czyli z zaburzeniem zwanym anozognozją - pacjent na przykład nie dostrzega, że ma porażoną rękę i nogę lub zaprzecza, że tak jest Anozognozją towarzyszy także innym poważnym zaburzeniom, takim jak ślepota mózgowa (por. rozdz. 7).

H Omówienie zaburzeń schematu ciała można znaleźć w pracy Frederiksa (1985).

mmmm

mann (1900) opisał przypadek mężczyzny po udarze, który posługiwał się „prawymi kończynami tak, jakby był zupełnym imbecylem, jakby nie rozumiał ani pytań, ani poleceń, jakby nie pojmował ani wartości przedmiotów, ani sensu słów pisanych lub drukowanych, jednak przez inteligentne posługiwanie się lewymi kończynami udowadniał, że w rzeczywistości posiada te pozornie utracone zdolności”. Liepmann nazwał to „apraksją jednostronną”. Pacjent ten miał również afa-zję globalną i z powodu braku prawidłowych reakcji rozpoznano u niego otępienie. Dokonany przez Liepmanna opis badania, które przeprowadził, stanowi wzór wnikliwego badania diagnostycznego i wyciągania wniosków z obserwacji klinicznych.

Przed ukazaniem się pracy Liepmanna zaburzenie to uważano za wtórne w stosunku do agnozji. Dzięki pracy Liepmanna i jego współczesnych wkrótce opisano wiele typów apraksji. Należą do nich: (1) apraksja motoiyczna (ruchowa), czyli kinetyczna apraksja kończyn, (2) apraksja ideomotoryczna lub ideokine-tyczna oraz (3) apraksja ideacyjna (wyobrażeniowa). Później dodawano wyraz apraksja do innych słów i tworzono w ten sposób nowe terminy, np. apraksja konstrukcyjna, apraksja ubierania się, chociaż w ścisłym znaczeniu zaburzenia te nie są prawdziwą apraksją. Jednak te określenia pr^jęly się i są używane. Chyba w żadnej innej klasyfikacji zaburzeń neuropsy-chologicznvch nie ma takiego pomieszania pojęć (por. Heńman i g|| 1983a; Geschwind, Da-masu), 1985). Apraksja jest silnie związana m U8i uj lewej półkuli mózgu (nickje*

Apraksja motoryczna (ruchowa) spowo- la wysyła impulsy nakazujące wykonanie po-dowana jest, jak się uważa, przez utratę ki- lecenia. Jeśli poprosimy pacjenta o wykona-nestetycznych wzorców pamięciowych, czyli nie czynności lewą ręką, to sekwencja będzie engramów ruchowych, niezbędnych dla wy- musiała być taka sama, z jednym istotnym konania wyuczonej czynności ruchowej. Ta- dodatkiem. Mianowicie, konieczne będzie kie przypuszczenie jako pierwszy wysunął przesłanie informacji z ruchowej okolicy ko-Liepmann (1908). Ta forma apraksji zwykle jarzeniowej w lewej półkuli do ruchowej oko-polega na upośledzeniu precyzyjnych ru- licy kojarzeniowej w półkuli prawej, ponieważ chów jednej kończyny górnej, takich jak za- kora ruchowa prawej półkuli steruje rucha-pinanie guzików, otwieranie agrafki czy mi lewej ręki. A zatem uszkodzenie przed-wkładanie listu do koperty. Jeśli łączy się to niej części ciała modzelowatego (gdzie bie-z osłabieniem, niezdamość ruchów jest nie- gną włókna spoidłowe łączące lewą i prawą współmierna do utraty siły mięśniowej. Ta- półkulę) spowoduje, że pacjent nie będzie ka postać apraksji zazwyczaj bywa związana w stanie wykonywać poleceń słownych lewą z uszkodzeniem zakrętu przedśrodkowego ręką, natomiast nadal będzie mógł je wyko-w półkuli przeciwległej do połowy ciała do- nywać prawą (ryc. 3.13). Zaburzenie to nazwa-tkniętej apraksją.    no apraksją lewostronną, jednostronną

Apraksja ideomotoryczna (wyobrażeniowo- apraksją kończyn lub apraksją spoidło--ruchowa) stanowi najczęstszą postać aprak- wą. W zasadzie jest to jednostronna apraksja sji ruchowej. Przy tym zaburzeniu pacjent ideomotoryczna.

ma trudności z wykonaniem i lewą i prawą Apraksja ideacyjna (wyobrażeniowa) po-ręką ruchów na polecenie słowne, lecz mo- lega na trudności w wykonywaniu właściwej że to zrobić automatycznie lub niemal przy- sekwencji ruchów składających się na złożoną padkowo. Tacy chorzy na ogół nie są w stanie czynność ruchową, chociaż pacjent jest w sta-naśladować demonstrowanych im czynności nie prawidłowo wykonać jej poszczególne ele-mchowych. Pamięć wzorca ruchowego jest menty składowe. Jest to rozpad całego pro-zachowana, lecz pacjent nie potrafi go sobie gramu wymaganej czynności. Pacjenci mogą przypomnieć wtedy, kiedy chce. Ta postać    nie mieć trudności z naśladowaniem sekwen-

apraksji zwykle jest związana z uszkodzę-    cji ruchów, tzn. wtedy, gdy dostarczy się im

niem tylnej części lewej lub dominującej pół- program działania. Zaburzenie to może wykuli mózgu, przede wszystkim w okolicy za- glądać na skrajne roztargnienie. Często wspól-krętu nadbrzeżnego.    występuje z trudnościami w prawidłowym po-

Koncepcja zespołu dyskoneksji umożliwia sługiwaniu się przedmiotami. Pacjent sprawia również zrozumienie anatomicznego podło- wrażenie, jakby nie wiedział, do czego duży dążą apraksji. W przypadku wykonywania wy- ny przedmiot - przypomina to agnozję użytko-uczonej czynności ruchowej na polecenie wania. Apraksja ideacyjna wiąże się z uszko-siowne zachodzi złożony ciąg zdarzeń. Naj- dzeniami w obrębie płata ciemieniowego pierw informacja słuchowa zostaje zorgani- półkuli dominującej, a zatem często współ-spwaoa w okolicy Wemickcgo, tzn. w górnej występuje z taką postacią afazji, przy której

przyj- chory mówi dużo i płynnie, oraz z elementa-

(rozdz. 6). Apraksję

ią ^    kory ideacyjaąspotyfcasię również przy uszkodzę-