21 (625)

prawdopodobne wyjaśnienie sugeruje, że względnie małe wpływy genetyczne występujące we wczesnych okresach życia podlegają efektowi kuli śnieżnej w trakcie rozwoju, wywołując coraz silniejsze efekty fenotypowe. Rodzice i nauczyciele wpływają znacząco na doświadczenie intelektualne małego dziecka, natomiast u dorosłych są one bardziej samodzielne. Na przykład wydaje się prawdopodobne, że dorośli o genetycznej skłonności ku wyższemu czynnikowi g, zachowują aktywność umysłową czytając, dyskutując i po prostu myśląc więcej niż inni ludzie. Takie doświadczenia nie tylko odzwierciedlają, ale i wzmacniają różnice genetyczne (Bouchard jun. i in., 1996; Scarr, 1992; Scarr i Mc Cartney, 1983).

Ryc. 9.11 Korelacj wspólnego środow dorosłym, która to ciństwa. (Za: McC

Wspólne

środowisko

(25%)

Ryc. 9.12. Od

a wspólnego śr<

198

Inne ważne odkrycie dotyczy tego, że wpływy wspólnego środowiska zdają się z czasem osłabiać. Oszacowania wspólnego środowiska pochodzące z badania bliźniąt są niskie, gdyż wspólne środowisko jest szacowane w tej metodzie pośrednio; czyli jest oceniane jako podobieństwo bliźniąt, które nie może być wyjaśnione przez czynniki genetyczne. Niemniej literatura światowa na temat bliźniąt wskazuje, że wpływy wspólnego środowiska na czynnik g są w wieku dorp.słym znikome.'

lacja dla iloraz była bliska zen ki badań rodz< i in., 1993). X wynosi 0,25, r Wyniki t( zrozumienia ś

Badania adopcyjne dostarczają dwóch rodzajów dowodów na rzecz znaczenia wspólnego środowiska w dzieciństwie. W klasycznych badaniach adopcyjnych, przeprowadzonych przez Skodaka i Skeelsa (1949), stwierdzono...że adop-towane przez kogoś innego dzieci mai a wyższy ilorazJiiteligeiicli niż możnaiwlo się spodziewać na podstawie ilorazu inteligencji ich biologicznych -rodziców. Te wyniki znalazły potwierdzenie w innych badaniach (np. Capron i Duyme, 1989). Powyższy wniosek sugeruje, że wielkość ilorazu inteligencji jest wyższa, gdy dzieci, których rodzice biologiczni mają iloraz.intehgencji niż^zy_niżj2rzeciętny są adoptowane przez rodziców adopcyjnych o ilorazie intehgencji w^ższymjiiż jpjzeciętny Niedawne badanie z udziałem dzieci maltretowanych i zaniedbanych, z przeciętnym ilorazem inteligencji 78, które zostały adoptowane w wieku 4 lub 5 lat, wykazało, że ich przeciętny iloraz inteligencji w wieku 13 lat wzrósł do 91 (Duyme, Dumaret i Tomkiewicz, 1999). Niemniej jest możliwe, że adopcja pozwoliła na pojawienie się u dzieci normalnego ilorazu inteligencji, który wcześniej był obniżony przez maltretowanie i zaniedbywanie.

Najbardziej bezpośrednie dowody na rzecz znacznego wpływu wspólnego środowiska na różnice indywidualne pod względem czynnika g wynikają z podobieństwa adopcyjnego rodzeństwa, par genetycznie niespokrewnionych dzieci adoptowanych przez te same rodziny adopcyjne. Na ryc. 9.7 widać przeciętną korelację dla ilorazu inteligencji w wysokości około 0,30 dla rodzeństwa adopcyjnego. Jednak badania te prowadzono, gdy adopcyjne rodzeństwa były dziećmi. W roku 1978 pierwsze badanie starszego rodzeństwa adopcyjnego przyniosło zdumiewająco odmienne wyniki: korelacja dla ilorazu inteligencji wyniosła -0,03 dla 84 par rodzeństwa adopcyjnego w wieku 16-22 lat (Scarr i Weinberg, 1978b). Inne badania z udziałem starszego rodzeństwa również przyniosły podobne wyniki w postaci niskich współczynników korelacji dla ilorazu inteligencji. Najbardziej imponujące dowody pochodzą z trwającego dziesięć lat badania podłużnego ponad 200 par rodzeństwa adopcyjnego. Średnio w wieku ośmiu lat, kore-