270 271

'• i pratde w$*y-tkim zmimnych ńbcjottemug'afh/ «>V\h iv*-\W*!>»»|i • mc. zawód. aMywuośi na ivnku piacy) • vUi*u .diuwi.i Pominięćic* nic oznac/a i; nu są tn . miennr iitotnf w wv/iu«/.-mu ponomti KaduwotefiJt i fVM Ir* / konstatację. M ich wpływ jest mipatrywifty poza (nkioliłiiyml kontekstem kulturowym oraz /»* My omnwttim w innych uprać owtniach(( /aptński. 199<!; Die ner i in IWi Aigyłe. IWi

Nri ; iknm jenie u mino jednak me wspomnieć o icd iivm wttłkun nieobecnym dorycłuząsowyth roiwttań |« m nim dohiobyt mateiuilny, mierzony obiektywnym po-zimnem iltuhmlou. Pominięćie to jest jednak chwilowe-n.!, -cniem matenalmch uwarunkowali dobrostami raj-iinems *tę w następnej części midnialu potwfcotłejiD wczę siwym spolev?.eiwtwom. Powód - i.ik się wktotce okazu jest oczywisty. wpływ dobrobytu materialnego jest tam w-Yiażiue większy

Szczęśliwe kraje i determinanty dobrostanu na poziomie makro

Budowa szczęśliwego społeczeństwa była celem i marzeniem łtlosoftw począwszy od Platona, na marksistach \IY\X w kończąc. Projekty te pozostawały na ogól na papierze jako utopie fiiepodłegajace próbom realizacji. I dobrze. gdyż przekształcane w realne programy politvczne. kończyły się katastrofami na skalę globalna, czego najbardziej dobitnym przykładem był komunizm w całym tzw bloku państw socjalistycznych od Kuby przez Afrykę. Eu-lopę Wschodnią, do Chin, Kambodży i Wiernamu.

/fole wieki w historii różnych państw i narodów jednak lealnie istniały, będąc sumą prosperity dla danego okresu historycznego, pokoju (braku wojeni, rozwoju sztuki i nauki oraz ..mądrych rządów^-. Przykładem klasycznym ze starożytności są Ateny czasów' Perykłesa. Włochy i Polska w okresie Renesansu, wiktoriańska Wielka Bretania czy współczesną Skandynawia (patrz McClelland. 19611.

Pomysł, ze człowiek może budować i doświadczać jednostkowego dobrostanu poza społecznymi uwarunkowaniami. jest iluzoryczny i pozbawiony empirycznych podstaw Migracje zawsze były świadectwem dążenia ludzi do zapewnienia sobie lepszego życia. Współcześnie osiągnęły one największy zapewne w historii rozmiar. Dobo •stan rozpatrywany na poziomie kraju jest ważkim wskaźnikiem jego kondycji w świadomości i debacie publicznej W' Europie mierzony jest systematycznie od ; hu zątku lat 70. minionego stulecia: w Polsce jako Diagnoza Społeczno, od początku tego wieku. Część empiryczną tego podrozdziału rozpoczniemy od światowej mapy do-óo’stanu i iego uwarunkowań.

Swtatowa mapa dobrostanu i jego uwarunkowania

Badania porównawcze w skali całego globu stają się coraz .Saidziei przedmiotero pracy wyspecjalizowanych między

narodowych osfudknw, d/ialaią«v«h przy ON/ Światowym WHO. lam opiaiowywane -ą p^ydKojłoJ,.,, ile wskaźniki rozwoju, a me tylko iślr makiufloiH^ nr. tak to działo >ię w XX w. Isinięi-J tu miaiy baaij*, darnih obiekownych ma/ na subiektywwtłi d/iaiłi respondentów Pi/ykładem pierwszej moi* j... wprowtdtony w nogdiiiłe czwartym wskaźnik społecznego [Humań l^irlopnimt We*. HDD. będący^ siruktem wiążącym zdrowie wyks/talcenie i dobroć materialny W sensie operat sinym MDI jest i lisie,Inuma miarą długimi żvtia. skolarwjcji(propor^ o$Ób dorosłych umieiącuh pisać i czytać ouz u«n»y# Kom ?.ąivch szkołę [Młdsiawową) ma/ dochodu narrąfo^ go na głowę ludności. Przekładami drugiej aą ugrego^. ne wskaźniki dobrostanu mierzonego /.a pomocą Skii Zadowolenia z Aria jako Całości lub pięciopunkto^ skali Dienera SWIS.

W dostępnej w internet ie bazie danych kierowanej przez holenderskiego badacza Ruuta Veenhovena. fhtfabaM* iy H(ipt'inn$_: mamy obecnie dane z 95irtiów Nj skali której krańce wynoszą 0 i 10. na pierwszym miejscu znajduje się Dania (8.2). a na ostatnim Tanzania (32ł Marks i m. (2006) wykorzystali istniejące w literaturze dane i rozszei zvli ją na 177 krajów, członków międzynirodo wej społeczności \

W załączniku 7.1 umieszczone są wyniki pięciu raj. nowszych miar dobiobytu oraz dobrostanu pochodzące ze 177 krajów, a więc piawie wszystkich rozpoznawany przez ONZ i inne organizacje międzynarodowe jako s«*. renne bvtv państwowe¹⁰. Są to:

•    Produkt krajowy brutto per capila mierzony wUSDfflJ - GrossDomesticProduct/rop). Dane te pochodzą z Worki Bank za rok 2004:

•    Wskaźnik rozw oju ludzkiego życia (HDD będący marz zagregowaną trzech wspomnianych wcześniej elementów składowych;

•    Subiektywny dobrostan według 5-punktowej skali SWLS Dienera i in. (1985). zamieszczony w pubiikao! The happy planet index (Marks i in.. 2006);

•    Skala Zadow olenia z Życia jako Całości według Veenł& vena (2006);

Autorzy me prowadzili własnych badań w wielu maL'k-państwach. iu ogól wyspach jak St Lucia (Karaiby). Wyspy Zietonep Przytadka (nieopodal wybrzeży zachodniej Afryki), czy Vanuatu (Uś» nezja). Jako metodę obliczeniową stosowano analizę regresji, na postawie której dobrostan kraju byl przewidywany ze wskaźników obcY tywnych wvsoko z nim skorelowanych.

¹⁰ W zbiorze danych nie znalazły się nieliczne kraje ogarną# wojnami, takie jak Afganistan. Irak. Somalia czy Liberia Jednacie śnie. w kategorii państw regionu Morza Karaibskiego, Oceanu Indyjskiego oraz Oceanii znajdują się państwa-wyspy, które i: względu na swoje niewielkie terytorium (kilkaset kilometrów kwadratowych oraz zasoby ludnościowe poniżej 1 min mieszkańców) rzadko występują jako podmioty stosunków międzynarodowych (np. St. Yincent. St. Lucia, Barbados, Seszele. Malediwy, Tonsa. fi-dżi. Vanuatu).

Mflnrt

rwmu do dobrostanu. Problematyka szczęścia w życiu jednostki i społeczeństwa

Rycina 7.10

Światowa mapa dobrostanu: * dobrostan; ■ wysoki dobrostan; ■ umiarkowany dobrostan:    niski dobrostan;

■ najniższy dobrostan Żródto: Marks i in 2006

•    Dwa wymiary wartości według Ingleharta (patrz początek rozdziału);

•    Miary religijności z badań Guiso i in. (2009).

Obie miary dobrostanu (pkt. 3 i 4) okazały niezwykle wysoką korelację. r₍₉₁₎ = 0,945, co pozwala mieć pełne za-ufanie do danych z projektu The happy planet i posługiwać się nimi w dalszych analizach. Rycina 7.10 jest mapą świata ze względu na zróżnicowanie dobrostanu (SWIS) przestawioną według Marks i in. (2006).

Kraje najszczęśliwsze to skandynawskie, a także Au-stna, Szwajcaria i Irlandia w Europie. Kanada, ale także Wyspy Bahama, Bhutan (wciśnięty między Chiny i Indie w Himalajach), Brunei (sułtanat na Borneo) oraz Kostaryka

Nieco poniżej na skali dobrostanu lokują się pozostałe kraje anglosaskie, Europy Zachodniej (prócz Francji), większość państw-wysp Antyli oraz państw Ameryki Środkowej i Południowej okalających basen Morza Karaibskiego, a także państwa Półwyspu Arabskiego.

W środkowym przedziale skali umiejscawia się Azja Dalekiego Wschodu (Chiny, Japonia), Indonezja, większość krajów Ameryki Południowej, a także Polska (obok takich krajów UE jak Francja, Czechy, Portugalia i Grecja).

Poniżej środkowego pasma dobrostanu lokują się Indie i kraje je okalające (prócz Pakistanu), region Azji Środkowej. pozostałe kraje Ameryki Południowej (Peru. Boliwia, Ekwador) i większość kiajów afrykańskich wzdłuz obu osi geograficznych kontynentu.

Wreszcie, kraje najbardziej nieszczęśliwe to obszar postkomunistycznej Europy, poczynając od naszych bezpośrednich sąsiadów na wschodniej granicy (Ukraina, Białoruś. Litwa. Rosja), aż do republik kaukaskich, oraz pozostałe kraje Afryki przeważnie objęte wojnami domowymi Sudan. Kongo. Burundi, Czad Sierra Leone. Wybrzeże kości Słoniowej, Zimbabwe oraz Pakistan

Dla celów dalszych analiz i prezentacji gram /nuh kraje świata podzieliłem na 17 regionów geograficzno--kułturowydł"; są one zdefiniowane w legendzie ryciny 7 11 i służą do porównań skal SWLS oraz MDL W efekcie dokonanej kategoryzacji ujawniły się wysoce istotne zróżnicowania dobrostanu między tymi regionami ^(16.1601 * IV95*“\ rj -= 0,61 Sj- od Skandynawii, krajów germańskich i anglosaskich przy wysokim biegunie skali do Afryki subsaharyjskiei i krajów postkomunistycznych przy biegunie niskiego dobrostanu

Z oglądu tej mapy i analiz nasuwają się dwie konstatacje.- I) kontrast między biegunami szczęścia i mes zez ę śliwoici jest związany z zamożnością ekonomiczna ale także z pokoje m i spokojem społecznym lub ich brakiem Kraje najszczęśliwsze od dawna nie prowadziły żadnych wojen, deklarują neutralność, a także zaangażowanie w misie pokojowe: 2) Z kolei kraje najbardziej nie-szczęśir-

Ogranttzew ich liczby np do 19 irpoM*. jat »•> mato ■» kc w przypadku badan OLOM 12004, tosdz 4> bvfc»K    ;

te. prowadziłoby batnrai ;!n tgiegacp fclbuidiii ftki krapów w pętanych r*f»aKh (r>p Afryka łub Ameryka Łacińska!. ■ zachowano; zaledwie piecu w przypadku ntefcitm - reportów £ur -t- (np Sfcmdsj sunna, kraje jjermańłkiei

Szczęśliwe kraje i determinanty dobrostanu na po?l tik- roaL< * 271