274 (36)

274 C'zvść V

e) też od niektórych zaimków, jak np. każdziutki, samiulki, tyci utki, wszy-ściulki.

Jedyną formacją szczególnego rodzaju jest forma maciulki, zapewne utworzona (przez swoistą adideację?) od przymiotnika madupki (a to od nutciupa? -zob. SDor).

2.3.2.    Przyrostek -utki z reguły palatalizuje temat podstawowego czasownika, por. np. bliziutki, biedniutki, krąglutki, szczuplutki, malutki, niebieściutki, Ale por. leż tematy - zakończone spółgłoskami tylnojęzykowymi i spółgłoską -r-- niespalalalizowanc, jak np. cichutki, kruchutki, łichutki, suchulki, nagutki i sta-rutki; jednak wyjątkowo: leciutki// ledziutkidaw. reg.// lekutki rząd., teżledziut-ki daw. reg., a także mięciułki (od gwar. miętki?), szybciutki i prędziutki.

W kilku wypadkach wystąpiła też - wariantywnie wewnętrzna alterna-cja samogłoskowa: bielutki (L) // bialutki (bsł), bladziutki (bsl) // biedzi utki (bsł), rzadziutki (SVV) (// rzedziutki daw.), zideniutki (SVV) // zieloni utki (bsł).

2.3.3.    Warto tu też zwrócić uwagę na pewną, wcale nierzadką, cechę stylistyczną przymiotników na -Hffci. Otóż. przymiotniki te mają wyraźną skłonność do występowania grupowego, jakby „stadnego", w tekstach, por. tu np. (niżej podkreślone zostały te formy przymiotnikowe, które stanowiły hasło w SDor; w sumie pod 17 hasłami przymiotnikowymi znalazły się interesujące nas tu „zgrupowania" przymiotników na -uffcr):

blękitniulkie oczki, świeżutkie usteczka; byłeś malutki, chudziutki; niziutka, czamiutka i chudziutka gospodyni; siw>rwf/r/, czyściutki śmiał się; kreacja gładź iu tka, prości u tka, nic przeładowana; słodziutki, grzcczniutki aż do uniżono* ści; malutkie listki poziomek (...) omszone jaśniutkim puchem; malutkie, marniutkie, niegodne obawy; niziutka, okrąglutka, fertyczna jak wrzeciono; ich wąziutkie, pryiuatniutkie doświadczenie; pulchniutka, różowi utka, zgrabna panienka; jest on pulchniutki, różowiutki, słodziutki; była to milutka, nawet ład-niutka, sprytniutka dzieweczka; sądząc z drobniutkiej twarzy [...J, z szczuplutkiej figurki; dziecko bielutkie, tłuściutkie, mile uśmiechające się; Antosię nam zachwalił, że ma być ładna i milutka, i zabawniutka; była to niziutka, ładniutka, zgrabni u tka szatynka; por. też: Mama jaka maleńka, stu rutka.

W wielu tekstach widać też sporą skłonność przymiotników na -utki do łączenia się też z rzeczownikami tak czy inaczej zdrobniałymi czy ekspresy w-nymi, por. np.

chhpouuna dobroduszna, ale cicnmiutka jak tabaczka w rożku; czyściutkie i wymuskane gniazdko; niziutkie krzewki; niskie, niziutkie - nie groby, lecz grobki; puściutka jeszcze, pięcioletnia głowina; mieszkanko było bardzo skrom-niutkie; dwie szczuplutkie izdebki; buzinę ma taką słodziutką; śticzniutkic, niewielkie domeczki; wyłazić zaczy nafawłaśniutkic guściki, osobiste nienawistki, u 1 iczkarskie przyioiązanka.

2.4. Zanim zbiorę i skomentuję podstawowy materiał na temat historii przymiotników na -Utki, spróbuję wydobyć nieco informacji z materiału, zawartego w SDor. Przymiotników na -utki mających odpowiedniki na -uśki jest tylko 24 (+ 5 form wariantywnych na -utki), natomiast przymiotników na -utki nic mających odpowiedników na -uśki jest ogółem 72 (+ 2 formy wariantywne). A więc w SDor wystąpiły łącznie 102 przymiotniki na -utki (w tym 7 form wariantywnych).

Do najwcześniej notowanych (a więc zapisanych - wg SDor-już u Lindego) należy 30 następujących przymiotników na -utki (w nawiasie podaję liczbę cytatów ilustrujących w SDor dany przymiotnik): bielutki (4), bliziutki (be), chudziutki (2), cichutki (8), ciemniutki (1), cieniutki (1 \), cieplutki (2), czarniutki {2),czyściutki (5), drobniutki (13), głupiutki (5), gol utki (be), króciutki (8), malutki (13), milutki (3), młodziutki (12), niziutki (6), nowiutki (4\pdniutki (3), podobni utki (1 ),próż-niutki (1), pulchniutki (4), siwi utki (3), skromniułki (6), słabiutki (6), spokoju i utki (1), suchutki (2), szczuplutki (6), wesolutki (3), zdrowi utki (1).

Jak widać, do grupy najstarszych i najliczniej ilustrowanych przykładami przymiotników na -utki należą: drobniutki (13) i malutki (13), młodziutki (12) i cieniutki (11), cichutki (8) i króciutki (8), niziutki (6), skromniułki (6), słabiutki (6), szczuplutki (6), wreszcie czyściutki (5),głupiutki (5), bielutki (4), nowiutki (Ą),pulchniutki (4).

Do przymiotników nieodnotowanych - wg SDor - w żadnym wcześniejszym słowniku należy 17 przymiotników na -utki: bialutki (2), bladziutki (3), bledziu t ki (5), błękit niułki (1), gładzi utki (bc), łichutki (2), marniutki (1), ostroźniut-ki (bc), prywat niutki (2), skąpi utki (1), sprytniulki (2), szybciutki (bc), tyci utki (1), ubożutki ( I), ivqtłutki (bc), właśniutki (1), zieloniutki (2); dodam tu jeszcze przymiotnik dełikatniutki, nieodnotowany w żadnym wcześniejszym słowniku, a przy przykładach użycia tego przymiotnika (zapach, głos, dotknięcie) nic zostało wskazane żadne źródło.

W SWil zostały zapisane - po raz pierwszy-23 formy przymiotnikowe na -utki (z tych, które znalazły się w SDor), a w SW - 28 takich form.

Z dokonanego wyżej przeglądu widać, że do formacji najliczniejszych w historii „słownikowej" polszczyzny należą przymiotniki drobniutki, mułu! ki, a także młodziutki i cieniutki.

3.1. Pojedyncze formy przymiotnikowe na -utki są poświadczone już w SStp. Jest lo przede wszystkim przymiotnik malutki, mający bardzo bogatą cgzcmplifikację głównie w znaczeniu 'bardzo młody, niedorosły', np. syn ma lulki, dziecię malutkie, gdym był malutki itd., ale leż jako "bardzo niewielki pod względem rozmiarów", np. malutka góra, oprzasnek malutki, malutkie przychylenie, malutki damek, ptaki malutkie. Poza tym jest i przysłówek malutko 'trochę, nieco, bardzo niewiele", np. Hem tego miodu ukusił malutko, daj mi mułu tko wody, malutko oleją w Olejniku...; włosy na powiekach były malutko wstoczony; wargi były... malutko odstawione, on cie malutko oświecił... Został leż zapisany rzeczownik ma-lutkość I. 'mała ilość jakiejś rzeczy' i 2. 'niemowlęctwo, wiek dziecinny, dzieciństwo'. W tym samym słowniku znalazł się jeszcze drugi przymiotnik na