298 (6)

przedstawicieli tradycyjnych zawodów robotniczych, mówi się o stylu życia robotników. Przypomnijmy, że koncepcja stylu życia nie pozwala wiązać wprost jakiejś profesji czy poziomu dochodów z określonym stylem. Style życia mówią o innym i bardziej złożonym poziomie zróżnicowania. Klasa wyższa i klasy ludowe oraz powielane w mediach wyobrażenia o nich reprezentują dwa krańce i dwa bardzo ważne konteksty odniesienia, wobec których toczą się najistotniejsze gry o tożsamość w „środku” społeczeństwa. Inaczej i skrótowo mówiąc, nadzieja czy też jedynie wizja możliwości wyrwania się ze „środka” i awansu do klasy wyższej, a także lęk przed degradacją i upadkiem do klas^' niższej czy underclass są tym, co wyzwała dynamikę walk, niepokoje i niepewności, jakich doświadczają klasy średnie.

7.4.2. Styl życia klasy średniej czy style życia

klas średnich?

D^zhotomizacja odnosi się do trwałych, czytelnych i widocznych gołym okiem różnic. Przeciwstawną tendencją jest zachodzenie na siebie i nakładanie się różnych stylów życia. Jakkolwiek wątpliwości budzi już sama obecność, a na pewno skała występowania klasy średniej w Polsce, to właśnie określenie „styl życia klasy średniej" jest głównym kontekstem diagnozowania zróżnicowania sposobów życia w Polsce. O stylu życia charakterystycznym dla klasy średniej mają świadczyć praktyki odnoszące się do sfery ekonomii i kultury. Stąd też trudno wskazać badania, które obejmowałyby całość stylu życia klasy średniej w Polsce. Wcześniej była mowa o tym, że wbrew pozorom klasa średnia i jej styl życia wcale nie są dobrze poznane, a głównym powodem niedostatków tej wiedzy jest to, że wciąż zbyt mało uwagi poświęca się zróżnicowaniu w ramach tej klasy. Jeśli odnieść to przekonanie do badania konkretnych praktyk, to możemy powiedzieć, że klasa średnia w Polsce ogląda telewizję i jada na mieście, ale mamy znacznie mniej wiedzy na temat tego, co ludzie oglądają oraz gdzie i jak często jadają na mieście. Wiemy z badań statystycznych, że Polacy częściej niż dotąd podróżują, niewielka jest natomiast wiedza - istotna jeśli chodzi o podziały w ramach klasy średniej - o tym, gdzie spędzają wakacje i dlaczego dokonują takich, a nie innych wyborów. Wgląd w te kwestie pozwoliłby uchwycić nie samą treść wyborów czy praktyk, ale ogólną zasadę ich dokonywania.

Hierarchiczność i różnice w obrębie klas średnich ukrywają się i przenoszą niejako głębiej - w sam sposób praktykowania pewnych wyborów. Zamiłowanie do seriali telewizyjnych w konkretnych przypadkach może oznaczać coś zupełnie innego: niektórzy cierpliwie czekają na kolejne odcinki ulubionego serialu, inni zaś urządzają sobie indywidualne lub grupowe maratony. Wywiady i badania fokusowe pokazują, że „oglądanie serialu” to dwie różne, jeśli nie przeciwstawne praktyki: mamy tu tradycyjne, mieszczańskie

Style życia

iste-

298

pSif