278 (13)

analiza pozycji obserwowanej jest znacznie łatwiejsza, jeśli się zna pozycję zliczoną. Należy zatem poświęcić nieco uwagi pozycji zliczonej.

Uwaga. W praktyce pojęcia: pozycja jednoczesna i pozycja niejednoczcsna przenosi się często na linie pozycyjne i mówi się o linii pozycyjnej jednoczesnej i nicjcdnoczcsnej.

15.1.2. Pozycja zliczona

Zliczanie drogi jest podstawą prowadzenia nawigacji między pozycjami obserwowanymi, szczególnie na oceanie. Idealne zliczanie drogi polega na rejestrowaniu przebytej drogi na bezbłędnym kierunku ruchu od ostatniej pozycji wyjściowej.

Ogólnie wiadomo, że zarówno w określaniu przebytej drogi, jak i w określaniu kierunku zawsze powstają błędy (rys. 15.1). Wpływa na to wiele czynników zc-

Kyv 15.1. Ilustracja błędu zliczenia drogi. Elipsa błędu i błąd średni M_t (nu — błędy śteJme określenia kierunku, m₄ — błędy średnie określenia drogi, a — duża półoi elipsy błędów, b — mała pół oś

elipsy błędów)

wnętrznych i wewnętrznych, jak prądy, wiatry, błędne ich określanie, nieprawidłowe wskazania przyrządów nawigacyjnych, itd. Błąd kierunku, jak również, błąd przebytej drogi można wyrazić w formie wektorowej. Wektory błędów* kierunku są prostopadle do kursu, a wektory błędu przebytej drogi są zgodne lub przeciwne do

kursu.

Z wektorów błędów można zbudować elipsę błędów pozycji zliczonej, która najwierniej charakteryzuje rozkład rzeczywistych pozycji na jej powierzchni. Dokładność pozycji zliczonej M. ocenia się za pomocą promienia błędu średniego. Jest on równy pierwiastkowi z sumy kwadratów dużej i malej półosi elipsy błędów.

Prawdopodobieństwo określenia rzeczywistej pozycji statku na powierzchni koła i> promieniu M_s zależy od stosunku małej półosi do dużej półosi elipsy błędów i zawiera się w granicach 63—68%.

Obserwacje wykazały, że błąd pozycji zliczonej określony błędem średnim M_t% wyrażonym w milach morskich, można sprowadzić do jednego parametru zmian w funkcji czasu i wyrazić wzorem

[Mm],    (15.1)

gdzie:

k — współczynnik dokładności zliczenia zawarty w granicach 0,8—1,2,

AT — czas pływania na zliczenie [hj.

278