2

Może on także, przez ewentualne stosowanie pytań pomocniczych, naprowadzić badanego na pożądane problemy. W tej sytuacji możliwe jest także przekazywanie osobie badanej informacji lub nakłanianie jej do udzielenia ich.

Ankieta jest bardziej anonimowa, co w pewnych sytuacjach pozytywnie wpływa na szczerość wypowiedzi, gdyż badany pozbywa się uczucia skrępowania osobą słuchacza, w innych jednak negatywnie, bowiem bezpośrednia, życzliwa rozmowa może zachęcić go do pełniejszego wypowiadania się. Poza tym ankieta jest całkowicie niemodyfikowalna, zestaw pytań jest niezmienny, a osoba przeprowadzająca ankietę nie dokonuje w trakcie badania żadnych zmian w treści czy uszeregowaniu pytań. Prowadzący ankietę na ogół nie wie, dlaczego na niektóre pytania nie otrzymał odpowiedzi lub też z jakiego powodu poszczególne osoby przerwały wypełnianie ankiety. Wywiad jest więc znacznie bardziej zindywidualizowany i jednocześnie o wiele bardziej podatny na modyfikację w trakcie jego przeprowadzania.

Te wszystkie czynniki trzeba brać pod uwagę, gdy ma się podjąć decyzję o dokonaniu rozpoznania za pomocą wywiadu lub ankiety. Założeniem nauczyciela jest uzyskanie potrzebnych informacji. Stosowanie wywiadu lub ankiety pozwala na uzyskanie informacji z zakresu:

1)    pewnych faktów realnych, np. można pytać, ile uczeń: ma w domu książek;

2)    oceny zjawisk przeszłych lub obecnych, służą temu pytania o opinie dotyczące postępowania młodego człowieka lub innych ludzi;

3)    dezyderatów dotyczących przyszłości, ujawniają je pytania dotyczące chęci posiadania czegoś, aspiracji, pragnień;

4)    przyszłych zachowań badanego, zadeklarowanych na przykład w odpowiedzi: „sprzeciwiam się”, udzielonej na pytanie dotyczące sposobu postępowania ucznia wówczas, gdy nauczyciel zachowa się niesprawiedliwie.

Na przeprowadzenie badania za pomocą ankiety warto zdecydować się wówczas, gdy:

1.    musimy szybko uzyskać wiele wypowiedzi,

2.    nie interesują nas szczególnie motywy, dla których osoby badane udzielały takich lub innych odpowiedzi,

3. w sprawie, na której temat mamy zdobyć informację, orientujemy się już tak, że potrafimy precyzyjnie formułować dotyczące jej pytania.

Jeśli bardziej interesują nas pogłębione wypowiedzi uwzględniające motywy postępowania, gdy musimy metodą prób i błęr dów dochodzić do sformułowań określających efektywny sposób pytania o interesujące nas sprawy, lepiej skorzystać, z techniki wywiadu.

(Rozważając czy i jakie informacje można uzyskać za pomocą kwestionariusza, ankiety lub wywiadu, musimy zastanowić się nad zagadnieniem wskaźnikowania. Zjawisko jest wskaźnikiem interesującej nas cechy wówczas, gdy jesteśmy zasadnie przekonani o wysokiej korelacji między nim a wspomnianą cechą. Tak więc jeśli dojdziemy do wniosku, że dla człowieka kulturalnego charakterystyczne jest posiadanie własnej biblioteczki, wówczas informacja ucznia o tym, że ma taką bibliotekę, będzie informowała nas nie tylko o fakcie znajdowania się w jego pokoju pewnej liczby książek, ale także o tym, że istnieje duże prawdopodobieństwo, iż można określić go mianena: „człowiek kulturalny”. Posiadanie własnej biblioteczki domowej (zjawiskę) będzie zatem wskaźnikiem kultury ogólnej ucznia (cechą), W praktyce stosowania ankiet i wywiadów takie posługiwanie się pytaniami ankietowymi jest całkowicie usprawiedliwione i zupełnie naturalne. Pytamy-o czas dojazdu do szkoły, aby wnioskować o zmęczeniu i przeciążeniu ucznia; pytamy młodego człowieka, czy zdarzyło mu się kiedyś uczestniczyć w rozmontowywaniu silnika, by wnioskować o zainteresowaniach technicznych badanego. Należy jednak pamiętać, że pytanie o wskaźnik daje nam informację tylko o nim, wskaźnik trzeba od czasu do czasu weryfikować, gdyż, być może, nie zawsze posiadanie książek jest potrzebne do uzyskania statusu człowieka kulturalnego; np. uczniowie ubożsi decydują się na częstsze korzystnie z 'bibliotek publicznych zamiast kupowania książek. Związek między wskaźnikiem a tym, co on ujawnia, rzadko jest więc bezwyjąt-kowy. Należy zatem pamiętać, jakie relacje zachodzą między odpowiedzią osoby ankietowanej na pytanie a naszymi uprawnieniami do orzekania o szerszej grupie zjawisk, których pytanie ankietowe dotyczyło.