2 (2492)

U) U w.//'//, uwtiyj u ustroju państwowym i o administracji publicznej

,, 11, .| 11 \ i n. | władzę w państwie. Ma to chronić nie tylko przegranych, ale cały ,1, ni,il mim nv poiządck społeczny przed despotyzmem większości. Służy temu /włllNZ , i pod/ial władz oraz mechanizm wzajemnej kontroli i równoważenia się władz

Pod ml władz, sformułowany po raz pierwszy w konstytucji Stanów Zjedno-, ,,n\₍ h Ameryki z 1787 r., francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela • |    i i polskiej I Istawie Rządowej z 3 maja 1791 r., stanowi dziś kanon kon-

_hp ni, |oiializmu. Z państw demokratycznych może go nie przyjmować jedynie i|, .nu ale tylko dzięki wielowiekowej tradycji praktykowania innego systemu l hu , daje się połączyć z demokracją, mianowicie systemu rządów zgroma-d/> ma. to j( st formalnego podporządkowania organu wykonawczego organowi n u Milawc/emu. System rządów zgromadzenia, należy to podkreślić, może l. .i 11 i.d 111< wystąpić także w ustroju w istocie niedemokratycznym; w postaci jedli,, 111 • • > i władzy państwowej stanowił przecież doktrynalną podstawę ustroju i ul lei I iej'ii

p, wohieja hancuska nadała myśli oświeceniowej wymiar praktyczny, i n i -, jii|,|> m/woj państw i instytucji publicznych, zmierzający do urzeczywistnienia

I..... m li /.iIożeń. Ale rozwój doktryn państwowych nie toczy się prostą dro-

i i .i I .mio /resztą jak i rzeczywistość polityczna oraz gospodarcza. Zanim pań-i Iiheialno demokratyczne zdążyło naprawdę zaistnieć w Europie, kryzys ,, p,ulali /y i niesprawność demokracji parlamentarnej po I wojnie światowej pi niosły krytykę lego ustroju i zanegowanie jego podstaw. W wielu krajach iia .iąpil nawrót do myślenia autorytarnego, a ideały demokracji i wolności po-ięi ono na ołtarzu silnego państwa kierowanego przez wybitnąjednostkę - dyk-tatoi.i Do jawnego zaprzeczenia zasadom demokratycznego państwa prawnego,

I i.ipu po unieestwienia praw jednostki i wolności politycznych doszło w pań-i •.n h dyl latorskieh typu faszystowskiego, spośród których najbardziej wynatu-i mi był nazizm niemiecki (hitleryzm). Upadek państw Osi przyniósł w Europie i- Im,Inn | odbudowę ustrojów demokratycznych.

lnu , typ dyktatury zrodziła rewolucja październikowa 1917 r. w Rosji, a stali-iii ni po diiipiei wojnie zapanował w wielu krajach, również w Polsce. Mimo wielu io ni, |,i y.m i stalinizm wykazują znaczne podobieństwa, właściwe wszystkim n zimom totalitarnym.

Do t fi li tych reżimów należy zawsze totalizm władzy, a więc brak ograni-■ i-ii |, | al u u skra jny centralizm czyli skupienie uprawnień władzy w jednym u, I u .i i.d . , monolityczny charakter władzy, czyli brak przyzwolenia na poglądy poht\, nu odmienne Państwo totalitarne zmierza do całkowitego podporządko-ii 11 a wlad.y życia społecznego i życia jednostki, likwidując wszelkie przejawy 1 oi il i ol i nad działalnością władzy przez czynniki od niej niezależne Następuje lii widm | ,i ni, siwislości sądownictwa, piasy, kościołów, umor/ądu, wolności poi i i\, moli .wią/kow zawodowych ilp Obowiązuje jcilna ideologia a apaiat pań Mu ow y |, ,| silnie spin ion\ apaialem pailyjliym 1’aitia |, i m e owa i opicia ię im ,1 t y pilnie wewnęli zne| Roz budowany (esl upio ni pi /y musu , ' luli opli i a

mi; i i. i terrorze fizycznym i psychologicznym. Stalinizm dodał do leg,o pi..n....... •

\ /uc ie jednostki z majątku - nacjonalizację własności prywatnej

W państwach bloku radzieckiego natężenie totalitaryzmu było z.ro,....... m

gi y czym wprowadzanie w tych państwach nowego ustroju łączyło u,,    ,

utratą przez nie suwerenności państwowej, jako że był on narzucany silą wnątrz. W Polsce o stalinizmie w czystej postaci można mówić w odniesieniu «l> • olorsu 1948-1956. Istniejąc od początku Polski Ludowej, ujawnił się zealą ilą i• • Iv wzmogła się zimna wojna, a zakończył go symbolicznie Październik I dnu l"¹ niej system totalitarny słabł w Polsce coraz bardziej, w rozwodnionej pie.i.n i dotrwał do końca PRL, zachowując większość podstawowych cech lolalilai y mu Niektóre z cech istotnych poprzedniego systemu, do których należy /wla ■

, a dominacja państwowej własności środków produkcji w gospodarce i silim , eutralizowany system władzy administracyjnej, przetrwały u nas pi dom l‘)K9roku. Mimo wielkich reform decentralizacyjnych lat 1990 i l⁽)<)K odna|du inny je i dzisiaj. Co więcej, mają się w najlepsze, choć już nie wyglądają innym otoczeniu - tak groźnie. Czasem uzyskały nową legitymizację, nową pi. .lać, nową nazwę. Nie zostały jednak usunięte i wciąż są obecne w wielu segmen im h administracji i jej mechanizmach, a także w gospodarce. W rozmailyi h oku sacli cywilizacji współczesnej ustrój o takim kształcie miewał już prceedeir y u wielu krajach, gdzie prowadził do wytwarzania się nowych oligarchii i u h dliii'. • trwałych rządów.

Jesień 1989 r., która przyniosła rozpad imperium radzieckiego, zasadna/" wpływając tym samym na dzieje narodów Europy Środkowej i Wschodniej m. |. i niczyim darem. Chociaż obecnie znowu zapanował w większości z tych kiap.w ladosny duch demokracji, wolności jednostki, państwa prawa, przełom dopici.. |. i zapoczątkowany, a pisząc tę historię, nie znamy jej końca. Przystąpienie .1., I im Europejskiej stwarza nowe problemy, często jeszcze nierozpoznane, zwią/.m.- i.d . Iimkejonowaniem mechanizmów „bycia razem”, jak i z praktycznymi konsd wen ejami dla administracji krajowej - wspólnej przestrzeni administracyjne! kioią nieuchronnie wytwarza intensywne działanie Komisji Europejskiej

Dlatego warto tu przywołać jeszcze jeden istotny wątek doktrynalny ndim sz.ąey się do podstawowych zasad organizacji życia zbiorowego, zawaily w I .u,, liekiej nauce społecznej. Te trzy podstawowe zasady to: dolno wspólne*', solida l y/.in społeczny i zasada pomocniczości władzy publicznej Bez. ty. li waito\» i

l’ojęcie u> inająie /;i sobą lii.slony, iiliwulone pi/ w mydl '.u l..mm ,i \| mim .i obecnie /minę ink/e w UNlnwodnwM wie meklriiyeh p.iir.iw zawici,i u ,,hi< g<Is |..<il.l,i, p aunll/ir, wiele wenie me pioslyeli lir a i poi (' Olle < ynn dolnnn )r\i ./.././o u >g.t/m p, | 'tlUillu    /akiesu mi/ąil/anui pilblli ,lC|ło' l ', 11>.I | I II.mm i i M KnkIrII .1 I inkOw nir

I / -I / Na pewno imiomiaM (i/.hu by odpowie.l/itu' pi • m zipo na pyi.inli lim. ,.l,il M i i. im I i    < / V .lobio pilhlu / nr w ii uh. I * v» pi/. .1. w *. / yslklm tlelliilow .me popi /. w -. I .1 /ii 11> i .1 on. u na .

u. ¹ \illllOil\lhii /il l<iiblh , Uii llcii./i¹ f 111 lir min Mn by iniblli nr 11 iwn 1 Ir Hm/M/oi// ib/iii nii rnht I nlrln /Mn rnuwii nirnril n y nui liiki> iniryil hi nJinini iihn /i /mblh iii'/ Mieli.1 1 \ wllmi m t 1 MII)'/ MMM), . III